"Соёо" /тууж/ by Д.Энхболд 4-р хэсэг

Дөрөв.

Должид гадаанаа ирмэгц жолооч тэргийг хэд хүчтэй хаазлуулаад төлөөлөгчийг сэрээжээ. Тэрвээр нүдээ нухлан ийш тийш харснаа
-Аах сайхан амарчихжээ гээд суниав. Должид тэрэгнээс буухдаа
-Та нар бууж цай уугаач. Би одоохон цай чанаатхая гэвэл
-Өө яах вэ яах вэ. Ажил ихтэй. Захиргаа орно гэж төлөөлөгч яаран тайлбарлаж яваад өглөө. Должид өрхөө татан галаа асааж байтал Цэвэлмаа тэгсгээд Цэвэл хүрээд ирэв.
-Хартал гадаа чинь жаран ес. За нөгөө дарга авгай чинь нөхрийхөө тэргээр морилчихож гээд хартал яваад өгөх юм. Тэргээ унаад ирэхгүй яагаа вэ. Хэзээ нүүх болов гээд л асууж шалгааж гарав.
-Сонин ихтэй. Нүүх суухын тухйад бол хаврын сүүлчээр л болох юм байх. Та хоёртойгоо хуучлах ярих юм ч ихтэй ирлээ дээ.


-За тэгвэл би бушуухан сүү аваад ирье гэж хэлээд Цэвэл год хийн гарав. Тэр гурав аагтайхан цай чанаж аваад Должид үзсэн харснаа хийгээд уулзаж учирсан хүмүүсийнхээ тухай орон сууц нөхрийнхөө ажлын тухай оройжин хуучлав. Тийн ярихыг нь сонсож суусан Цэвэлмаа тэсэлгүй атаархан
-Миний өвгөн ч гараад өгчээ. Сайхан ханьтай хүн ч жаргах юм даа. Гэтэл манай муу навтгарын байгаа царай гэж бухимдав.
-Хош чи яав. Учир зүггүй шүлсдээд унах чинь. Миний үзсэн чамд чамлагдаад байна уу
-Та хоёр чинь юу л болоод цайгаа цалгиагаад унав дээ. Цэвэлмаа чи үгээ бодож байхад яадаг хүн бэ?
-Нээрэн гэм. Миний энэ муу ам уу. Алив Должоод аягаа нааш нь цай хийгээдэхье гээд Цэвэлмаа Должидын аяганд цай дүүргэж өгөнгөө
-Чи чинь охиноо саналаа барилаа гээд байдаггүй билүү? Тэгээд асуудаггүй хүн үү? Гэж аминдаа Цэвэлээс хариугаа авчээ.
-Пээ нээрэн тийм. Охиныг байрнаас нь авчихсан шүү. Цэвэгтэй цуг байгаа.
-Аман дээр ч гарч ирээд л байлаа л даа. Должидыг гомдчих болов уу гэж бодоод асууж болдоггүй байлаа.
... Ийнхүү Должидыг буцаж ирээд арав гаруй хонож байтал нэг л шөнө гадаа нь хөнгөн тэрэг шуугиж гэр тулан алдаж зогсоод Должоод хөгшөөн хаалгаа гэх нөхрийн нь дуу гарлаа. Жолоочтойгоо дөрвүүл иржээ. Нөгөөдүүл нь хам хум цай ууцгаагаад буудал уу яарлаа. Цэвэг хэд хэдэн сумдын хэсгийн төлөөлөгчидтэй уулзаж шалгах ажлаар яваа ажээ. Дээд талд нь сууж байсан залуухан хошууч миний орлогч байгаа юм. Наадах нь аймгийн өмчийн төлөөлөгч гэж орондоо орсон хойноо танилцуулав. Цэвэг тэгээд гэртээ гурав хоноод явлаа. Тэр хоёр ч сумаар ортол төлөөлөгчийн нь ажил тун тааруу байж. Цэвэг ч их уурлав. Хэлтсийнхээ даргыг ингээд гэнэт палхийтэл ороод ирэх юм гэж төлөөлөгчид нь санасангүй, төлөөлөгчидөө иймэрхүү суух юм гэж Цэвэг ч санасангүй. Ганц ганц сум хариуцчихаад иймээсээ л болж хэд хэдэн ноцтой зөрчил гаргуулчихсанд Цэвэг бухимдан уурлав. Тэндээс их л урам муутай цаашлахад жолооч нь яаж тайвшруулъя даа гэж бодож явав. Уг нь чонын авд их дуртай гэдгийг нь шинэ даргаа аминчлан судалж байхдаа дуулсан юм байжээ. Гэтэл хясахад юу ч үзэгддэггүй. Төв зам дагаад иймэрхүү явбал ер цаашид үзэгдэх янзгүй. Харин эндээс Өгөөмөрийг өгсвөл наад хэдэн аарагт нь юм таарч магадгүй гэж бодуут зам салж давхилаа.
-Хаачих нь вэ?
-Дэд хурандаа, Өгөөмөрөөр давчихъя. Зам нь дэржигнүүргүй зүгээр байдаг юм. Цэвэг юм ч хэлсэнгүй. Нүдээ аньвал бага дэслэгчийн дүрэмт хувцастай дүрлэгэр нүдтэй залуугийн дүр төрх ургаад ирэв. Хн, даанч нэг арчаагүй шүү. Залуу хүнд чинь хийморь сүлд гэж нэг юм баймаар даа, хааччихдаг байнаа. Ер нь чамайг туслах төлөөлөгчөөр хэдэн сар бууруулахгүй бол явахгүй нь дээ. Гэрийн бүрээс муудсан харагдсан. Должидод шинийг ав гэж хэлэхээ мартсан юм байна шүү. Хавар Мөнхийндөө хэр тааруу юм өгөхгүй юм шүү. Ер нь бүгдийг шинэчлэхээр болсон байна. Хүү минь ирэх дөхөөд байдаг. Энэ жил чинь хуримтай байдаг. Нөгөө хоёрыгоо нэг жаахан айраг цагаатай газар хүргэж зусуулах юм сан. Үгүй тэгтэл эрвээхий шиг мөн хачин охин шүү. Царайлагийн хувьд ч үйлийн үргүй царайлаг юм даа. Гэхдээ л миний хүүд тэрнээс ч сайхан амьтан олдох байсан даа. Тэр олны сор нь байж яавч чадаагүй. Хүү минь л шилж ширвэж чадсангүй, залхуураа л болов уу даа чи. Ер нь ч бид хоёрын бүрэг өсгөсний харгай цухалзаж байгаа нь энэ дээ. Төгсөж ирээд яах ийхээ ч сайн бодохгүй наашаа гэсэнтэй нь очоод наалдчихсан хэрэг. Сайдын ч юм уу байг гэхэд нөлөө бүхий хүний сайхан сайхан охидууд ч байсан даа. За түүнээ байг гэхэд бүүр нэг зэнзийж шөмбийгөөд эр хүн өөрийн эрхгүй хараад баймаар тийм нэг охидууд байдаг даа. Миний хүүд тийм л хүн тохирох байлаа. За тэр ч яахав дууссан асуудал. Нэгэнт л муу хүүд минь хань бараа болно гээд хүрээд ирчихсэн хүний нялх охинд сэтгэл дундуур царай үзүүлж гомдоочих вий. Заяа заваг нь л мэдэг
-Дэд хурандаа чоно
-Хошууч аа, цаад буу, хаана байна?
-Тэр... тэр толгойн бэлд...
-Буу. Хурдлаач ээ.. Баруун гар уруугаа эргэ. Наадах чинь цаашаа давах нь... Жолооч огцом эргээд хурдаа нэмлээ.
-Хошууч аа харав уу?
-Чадсангүй, Том юм уу?
-нэг их томгүй юм харагдлаа шүү. Тэд толгойн зүүн талаар ороон гарч ирэв.
-Өө зайлуул, үнэг шивдээ. Ямар том үнэг вэ? Яг л чоно гэж санагдсан шүү... Цэвэгт хүү нь бодогдов. Өдийд арай ч суучихаагүй байлгүй. Хүүдээ явуулчихдаг хэрэг гэж бодоод “Хөө” гэлээ.
-Дэд хурандаа үнэг байна шүү дээ?
-Зүгээр өдийд арай ч суучихаагүй байгаа. Машин хурдаа нэмэн хүнгэнэж дэндүү том сүүлээ даллах мэт гуядсан үнэгний ард тулан алдтал цаадах нь сүүлээ шувтайлгаад сунаж гарлаа.
-Налаарай гэнгүүт буу ч тасхийв.
-Ээ харлаа давчихлаа
-Өө энэ зэв чинь алдаж үзээгүй сэн. Юу болоо вэ. Үгүй чи наашаа олигтойхон дараад эцээхэн яваад өгөөч... Зүүн тийшээ... наад хурдаа нэмээчээ... Юунаасаа бэргээд байгаа юм бэ? Яваад өгөөч
-Дэд хурандаа жалга...
Жолооч түр зуур мэнэрч орхижээ. Болсон явдал тархи толгойд нь эргэн цугларч эхэлмэгц бушуухан гарах хэрэгтэй гэдгээ ухаарч хаалгатайгаа ноцолдсоор арайхийн онгойлгон машин дээрээ гарч ирмэгц
-дэд хурандаа, Жамъян хошуучаа, төлөөлөгч өө гэж нэг бүрчлэн дуудав.Түүнд хэн ч хариу өгсөнгүйд балмагдан сандарч тэнгэр газраас тусламж эрэн эргэн тойрноо харлаа. Жалгын эхэнд нэгэн хуй тэрүүхэн дороо бүжиглэх мэт эргэлдэн боссоноо огцом дайвалзан цаашиллаа. Нүдний нь буланд ямар нэг амьтан сүүдэгнэх шиг болоход тогтоон харвал мөнөөх үнг тэдний зүг оцойн суугаад хуцаж байснаа бүхнийг хоромхон зуурын дотор мартав бололтой сүүлээ савчин хулгана гөрөөлсөөр цаашиллаа.
... Цэвэгийн чихнээс ялимгүй цас нарийхан зам татуулан урссан байв. Нүд нь үнэгний араас нэхэх мэт дүрлийжээ. Должид энэ хэдэн өдрийг ухаантай ухаангүйн дунд өнгөрөөхдөө ганцхан зүйлийг мэдэрчээ. Хүү нь эцэгтэйгээ ямар адилхан юм бэ. Хорвоо аз жаргалынхаа ирмэг дээрээс хааш нь ч юм гүн хар ангал уруу түлхэхдээ бас хайрладаг юм байх даа гэж бодож байв. Мөнөөх Бөртэ чоно эх бодогдож байв. Май гээд соёогоо сугалаад шидэж байсан даа. Ямар ч гэсэн амьдар гэж дээ.
Цугласан олон улс дунд өчнөөн олон жил уулзаагүй Цэвэгийн ганц дүүгээс илүүгээр Цэвэлмаа л сандарч дотор сэтгэлээ сэмэртэл өөрийгөө харааж байлаа. “Энэ сайхан амьтныг миний хар хэлний үзүүр л ингэчихлээ” гэж бодохоос гол нь горойж Должидын нүүрийг ч харахаас аймаар санагдан үнэн сэтгэлээс гэмшин шогшрон уйлав. Цэвэгийн дүү дув дуугүй барайж хэд хоночихоод яваад өгөв. Ертэр хүн Должид хоёр садансан энэ л хорь гаруй жилийн турш тоотойхон уулзаж тоотойхон үг сольжээ. “Маажиг цагаан ултай, хир даг болсон ганц тэрлэгтэй манай босгыг алхсан хүн дээ” гэж авгадаа ярьсныг нь сонссоноосоо хойш Должид түүнд нэг л дургүй юм. Тэр үг худлаа биш хэдий ч Должидод нэг л эвгүй. Хүн ямар ч явж болно. Би маажиг гуталтай ч түүнд муу юм юу хийлээ. Харин ч нэгнийх нь элгийг бүлээцүүлэх гээд ирсэн биш билүү. Баярлаж урам нэмэх үг хэлэхийн оронд даанчдээ гэхээс зангирсан сэтгэл нь нэг л тавирсангүй. Өнөө ч тэр хүн хуучнаараа л байв. Хүний урманд “Та хоёр минь яана даа” гэж асуусангүй. Дотроо бол ахынх нь үхэлд Должид л буруутай гэж бодох бололтой. Тиймэрхүү харцтай ёоз төрхтэй байж байсаар буцаад явчихав. Хүмүүс тараад явчихсаны дараа хүү нь их л удаан чөлөөтэй ирснийг мэдээд “Миний муу хүү л хэцүүднэ дээ. За яах вэ. Хажууд минь сэтгэлээ тайтгартал байвал ч байг дээ гэж бодлоо. Сэргэлэн ч ижийнхээ хоёр шанх гэнэт л бууралтан судал татсаныг хараад мөн ижийнх нь нүдний цог унтраад жалх нь нэг л үгүй болчихсоныг анзаарч ер нь л ижийнхээ дэргэд байж нэг жил болъё гэж шийдлээ. Түүнд басхүү далдын нэгэн тооцоо байлаа. Ингээд Ариунаатай утсаар ярьж гол гол хэрэгцээтэй юмаа захих ялдамд жилийн чөлөө авах болсоноо дуулгаж хөөцөлдөхийг захив. Ариунаа өмнөөс нь чиний цүнхнээс их айх юмаа. Би одоо ойр зуур ч гарч чадахаа больсон гэж байв. Тэгэхээр нь түүнийг элчингийн мөнөөх цагаан хүнд хадгалуулчих гэжээ. Ингээд Ариунаа амралт эхлэнгүүт л яаран онгоцоор гарна гэж тохиролцчихоод гэртээ ирэв.Ээж нь уйлсан бололтой нүд нь бөлцийсөн харагджээ.
-Ээж минь одоо биеэ зовоогоод юухэв дээ. Та хүүгээ хар даа. Хоёулаа яаж ийгээд л хүний дор орохгүй амьдрана даа. Аавынхаа нэрийг хөөдөхгүй явна. Та хараарай. Нээрэн шүү. Би чадна
-Хүү минь бид чинь гурвуул шүү дээ. Муу охин минь юу гэж байна, мөд ирэх нь үү?
-Удахгүй ирэх юм байхаа. Гэхдээ ээждээ танд л гэж хэлэхэд Ариунаа нөхцөлгүй шуналтай хүн шүү дээ. Би ихээ гадаад мөнгө орхичихоод ирсэн юм. Тэгэхнээ түүнээ л яриад байх юм. Бид хоёрыг ер бодож байгаа болов уу даа.
-За цөг. Буруу тийшээ эргэх нь үү? Хүн чинь нэг нэгнээ түшиж залж явдаг номтой. Ээждээ харин бушуухан ачий минь зулайг л үнэрлүүлчихээрэй гэхдээ “Муу талийгч минь эргээд л ирэх юм шиг совин татаад байх юм. Мэнгээрээ л мэдэгдэнэ дээ” гэж бодож байлаа. Тэгээд үргэлжлүүлэн миний муу охин ч сайн охин шүү. Сэвгүй хүн гэж хорвоод байдаггүй юм. Харин түүнийг нь эвтэйхэн дараад явахад ханийн ухаан гардаг юм даа, хүү минь. Аав чинь гэснээ Должид өөрийн эрхгүй өмөлзөн уйлав.
-Ээж ээ битгий уйл л даа. Таныг ингээд уйлахлаар дотор өмрөөд зүрхээр хатгуулаад байх юм. Өнөөдхөө та авдрандаа хийчихсэн үү?
-Миний хүү одоо хэрэг байна уу даа% Өнөөдөр өнжсөн нь дээргүй юу? Ер нь тэгээд ч зовлон нимгэлэх эд биш
-Муу аав минь бодогдооод, одоохон ороод ирэх юм шиг санагдаад гэнгүүт Сэргэлэн мэгшээд нүүрээ дарав.Должид ч зүгээр байсан хүүгээ уруу татчих юм гэж өөрийгөө зэмлэн бодсоор орны шигэм рүү гараа явуулан өчигдөр авсан архиа гаргаж өгөв. Хүү нь нүдээ нухлан арчсаар өрнийхээ дэргэд өвдөглөн суугаад нүднээс нь бага гарын мөнгөн аягаа авч хоёр гурав үлээнгүүт архиа хол хол хийлгэн аяганы тэг дунд хүрмэгц нь сэржимдээд шимэн уулаа.
Хүү минь.Ээж нь одоо чамд хэдийчинээ хань болох вэ. Эртхэн дээрээ захихад наадхаасаа л холхон явж үзээрэй дээ
-Санаа зоволтгүй ээ, ээжээ. Сэтгэл жаал тайвшраад ирэхээрээ л больчихно. Хүүд нь мөнгө бий. Бас ухаан байна. Энэ муу архийг тоох ч үгүй. Хэдүүлээ сайхан амьдранаа. Хүний дор яасан ч орохгүй дээ. Намайг сургууль дээр яаж хүндэлдэг гэж санана аа. Хүү нь онгирч байгаа юм биш. Ээж минь л ямар хүүтэйгээ мэдэж аваг гэж ярьж байгаа юм гээд бусад оюутнууд шалгалтаа өгөх гэж хэрхэн зүдэрдэг хийгээд тэр нь ямар амархан юм байдгийг, тийм ахархан юмыг ойлгож ухах чадваргүй тэдгээр оюутнуудыг өөрөө хичнээн өрөвдөж байдгаа ярьжээ.
-Миний хүү битгий л би чадаж байна гэж бодож байгаарай. Тэгвэл л болдоггүй юм гэнэ лээ шүү. Хичнээн сайхан аавын хүүхдүүд тэгж бодсоноосоо болоод л амьдралаа үрсэн юм гэнэ лээ.
-Ээж минь энэ чинь миний ганц нууц шүү дээ. Би үүнийгээ Ариунаад ч хэлдэггүй. Харин та бол мэдэж байх ёстой...
-Чиний гурван сайхан ах тогтоогүй. Талийгч аав бид хоёр чинь ёстой л элгээ сэмэлсэн улс даа. Гэхдээ хөөрхий гэнгүүт хоолой нь өөрийн эрхгүй зангирахад шүлсээ хүчлэн залгиад хэсэг суув. Нүдэнд нь хурсан нулимс арай л унасангүйд ялимгүй тайвшраад
-Хорвоо ч бас гайгүй юмаа гэхдээ дахиад л нөгөө зүүднийхээ Бөртэ чоныг сэтгэлдээ үзэж сэм сэм залбирч байжээ. Ээж хүү хоёр талийгаачаасаа хойш иймэрхүү ая зантай сууж байлаа. Хүү нь олны дотор эцгээсээ ер дутуугүй нэр нүүртэй болжээ. Сав л хийвэл гадаа нь мотоцикль тачигнаж хэн нэг залуу шуудайтай аргал түлш ганзагалаад ирнэ. Бас сав ганзагалж давхиад уух усыг нь дөхүүлээд өгцгөөнө. Бямбаа орж гарч яваад дотуур гадуур цагаан бүрээс аваад иржээ. Хүү үнэ хөлсийг нь өгөнгөө
-Ээж ээ, манай бүрээс дэндүү муудчихжээ гэлээ
-нээрэн тийм дээ. Миний хүү гярхай ажиж дээ гэж бодоод их л урамшив. Нэгл гэм нь хүү архийг орой бүр рашаан хүртэж байх мэт шимж уух ажээ. Гэхдээ их уухгүй. Нэг шил архийг гурван орой уух аж. Ер ингэж уудаг хүн энэ суманд байхгүй. Олдвол шил шилээр нь тонгойлгочихоод л агсан согтуу бололцдог билээ. Тэрийг бодохоор хүү нь тэднээс тэвчээртэй бололтой. Ийм тэвчээртэй хүн эгээ ч архинд толгойгоо мэдүүлчихгүй байлгүй. Ер нь ч тэгээд сэтгэл нь гайгүй болмогц уй гашуун нь мартагдмагц больчихно л доо гэж бодогдоно. Нэг орой хүү нь мөнөөх мөнгөн аягатайгаа шимж сууснаа
-ээж ээ, би ер нь нэгэнт л жилийн чөлөө авчихсан юм чинь ингэж зүгээр гиюрч байхаар ажил хийе гэжээ.
-Яах нь вэ миний хүү. Тэр сургууль номдоо тархи толгой чинь ядардаг л байлгүй яав гэж. Тэгээд туслах бригадаас өөр юманд ямар авцгаах биш. Хашаа хороо барина гээд л эсвэл төл мал гээд л яваад өгнө. Ганц жил ижийнхээ дэргэд бай л даа. Ямар хоолгүй болчих гээд байгаа биш. Ээж нь ажлаа хийж байна. Талийгаачийн маань үлдээсэн чамлахгүй юм гэж бас байна. Улс амьтан ч юу гэх юм билээ.
-ээж арай дэндүүлэх юм. Намайг юу боллоо гэж туслах бригадад ажиллуулдаг юм бэ? Дарга нар намайг эвлэлийн үүрийн дарга хийгээч гээд гуйгаад байгаа юм.
-Үгүй ээ тэрийг чинь Дарьзавын хүү хийгээд байгаа биздээ. Түүнийгээ яах юм?
-Яах вэ дээ.Намайг юм үзсэн юм гээд л сонин сайхан ажил их зохионо гэж бодоо биз. Энхээг зааварлагчаар дэргэд чинь ажиллуулъя. Жаал жуул юм сургаач гээд байгаа юм. Энхээ ч өөрөө тэгж гуйгаад байгаа юм. Шинэдээд учраа нэг сайн олохгүй байгаа юм байхаа. Надад бол ч нэг сумын эвлэлийн үүрийн даргын ажил ёстой үдийн будаа л даа.
-Тэгвэл өөрөө л мэд дээ. Сүүлд нь хүүг минь ажлаас нь өөрчилчихлөө, ар өврийн хаалга хэрэглэчихлээ гээд л Дулам ч ер итгэлгүй хүн шүү. Юу ч ярьж магадгүй.
-За яалаа гэж дээ. Тэгээд ч жил хүрэхгүй юм чинь.
-Өөрөө л мэд. Ээж нь ямар сайн мэдэх бишдээ. Ийнхүү Сэргэлэн эвлэлийн үүрийн дарга хийх болсон билээ. Залуус ч их дуртай бололтой. Өвөлжөө хаваржаа уруу машин жашинаараа очиж тохижуулж өгөөд бай шагнал ч дориун авдаг болж. Ер эвлэлийн ажил гэж нэг иймэрхүү юм л байдаг юм байна гэлцэн их урамтай байцгаах болжээ. Тэглээ гээд хүү нь мөнөөх залгйа машинаар ийш тийш давхиад явчихгүй, харин сумын дарга, намын дарга хоёртой зиндаа нийлдэг бололтой хааяа л нэг тэр хоёрын машинаар ийш тийш сүнгэнүүлэн хамт давхих төдийгүй цаад хоёр нь ч орой үдэш гэлгүйгээр гэр орноор нь орж гарч зарим зүйлийг шимтэн асууж лавлахыг үзээд Должидын магнай тэнийдэг болжээ. Хүү нь бас долоо хоногийн гурван орой захиргааны ажилтнууд хийгээд багш нарт лекц таниулга хийж байдаг боллоо. Нэг л мэдсэн өдөр хоног урсан одоод “Маргаашийн онгоцоор очно. Аймаг дээр тосно уу” гэсэн цахилгаан ирж намын даргын тэргийг гуйж аваад ээж хүү хоёр Ариунаагаа тосож авахаар аймаг орлоо. Оройд хүү нь юм л бол гараад явчихдгаа больж гурвуул гангар гунгар хийж суудаг боллоо. Шөнө Должидын нойр хүрэхгүй. Хоёр хүүхдийн ааш аягийг чагнаж хэвтэхдээ урьдын адил ичиж бүтэж байсангүй.Харин хүү маань миний хэлснийг ер ойлгоо болов уу үгүй болов уу гэж бодож байдгаар барахгүй зарим орой таг чиг байхаар нь бэр дургүйцээ юм болов уу гэж урам ихэд хугардаг билээ. Тэгсэн нэг шөнө хүүхдүүдийнхээ шивнэн ярихыг сонсов.
-Ариунаа
-Аан
-Ээж сэтгэлийн зовууртай байна аа. Ер тавихгүй хүн юм. Ингээд орхиод явна гэхээс сэтгэл төвдөхгүй байна. Уйдаж ганцаардаж сүйд болох байх даа. Яана даа
-Харин тэгэх байх даа. Хотод аваачаад аав ээж хоёртой хамтдаа бай гэвэл явахгүй байх даа
-Идээшихгүй л дээ. Харин чи ирэх жил чөлөө авна байгаа. Ханиндаа байж байгаад яв. Тэгээд хамт төгсөе
-Хүүхэд гарга гэж үү?
-Тийм. Ээж өөрөө тиймэрхүү зүйл надад дурссан юм
-Намайг яваад өгөхөөр хэцүүдэх байх даа. Нялх хүүхэдтэй
Должидын дотор уужрах шиг болж “Хамаагүй ээ, хамаагүй хүүхдүүд минь. Миний ганц нар гарах нь тэр. Ээж нь зовлонгүй өсгөнө” гэж хэлэн алдав.
Нэг их ядрахгүй. Амьтан ах дүүгийн тус дэмэнд болоод л явчихна. Гол нь бэтгэрэхгүй.
-Тийм юм даа гээд хоёулаа нэг сар хоёр сар гээд л ямар нэг юм тооцож байснаа хэсэг нам гүм болов.
Тэгсэн “чи яасан бэ” гэх бэрийн нь дуу гарав. Должидын сэтгэлд нар гийж байлаа. Иш миний муу бэр гэхээс л түүнийгээ хайрлаад хайр нь хүрээд байв. Тэгээд үүрээр босож сэмхэн гэтэн галаа асааж байтал Ариунаа тун соргог сэрж
-Ижий яаж байгаа юм бэ? Хэд хоног гараа амраахгүй гэсээр юу юугүй босох нь бололтой халаадаа ханцуйлах гэв
-Миний хүү амар аа. Ээж нь хэд хоног бишгүй л амарлаа. Орой яагаа ч үгүй унтчихаад үүрээр сэрчхээд хэцүү юм. Унт унт хүү минь гээд зулайг нь үнэрлэн аргадвал Ариунаа нүдээрээ инээмсэглэн эргэж хэвтээд нөхрийнхөө хүзүүгээр тэврэн унтаад өгчээ. Ингэж хэд хоног амраад Ариунаа буцлаа. Тэр хоёр түүнийг тосож авсан шигээ аймгийн цагаан онгоцны буудалд хүргэж өглөө. Хүүд нь нэгдлийн дарга машинаа өгсөн агаад хүү бэр хоёр нь ижийгээ ядарчихна гэхдээ ятгасаар байгаад урд талын суудалд суулгасан билээ. Должидод тэр нь мөн л сонин санагдана. Хүү минь өслөө дөө. Талийгчийнхаа тэргэнд нэг удаа ингэж сууж үзсэн. Цаашдаа хүүгийнхээ тэргэнд сууж явах нь дээ гэж бодсон билээ. Бэр буцаад сар гаруй болж байсан үе. Нэг орой тэдний гадаа ачааны том тэрэг сүртэй нь аргагүй хаазалсаар ирж зогслоо. Манайд чинь хэн ирдэг билээ гэж Должид гайхазнаад жолоочийг машинаас буухаас өрсөн хаалганыхаа оньсыг тайллаа. Хүүгээс нь хоёр гурван насаар л ах баймаар хэрнээ жирэвгэр сахал тавьсан залуу хуруундаа түлхүүр эргэлдүүлсээр ороод иржээ.
-Сайн байцгаана уу? Энэ Сэргэлэнгийнх мөн үү?
-Сайн сайн явж байна уу? Мөөн мөн
-За ашгүй гээд чимээгүй болж баруун хоймор өөд очиж суулаа. Хүүгийн найз нөхөр юм байхдаа гэж бодоод Должид тогоо тавьж цай үйлээ. Сэргэлэн ч өнөө юм нь ирж дээ гэж тааварлаад босож хувцаслав. Жолооч залуу хээгүй бололтой Должидын тогоо тавихыг хараад
-За ашгүй эгч минь өлсөх гэдэг ч үнэг гүйцэх нь ээ. Тэргээ урагш нь харуулаад тавьсан юмсан. Орой салхи хаанаасаа байсан бол гэлээ
-Хойноосоо байсан шиг билээ дээ. Жолооч хархүү цай буцалтал жааз руу ширтэн ямар нэг танилаа олдож магадгүй гэж бодсон бололтой хичээнгүйлэн нэгжлээ. Цай ч удалгүй буцлав. Должид дээжийг нь хүүдээ хийж өгөөд жолоочид цай аягалж чанасан махаа гаргаж тавив. Жолооч залуу өөх мах аягалуулан хичээнгүйлэн хөшиглөх зуур
- Пэлжидмаа гуай танайхныг тун сайн зааж өгч шүү. Би ч бас аминдаа олохгүй айл айлын хаалга татах ажил болох вий гэж бодож явлаа. Гэтэл тун сайн заажээ. Шууд л буучихлаа гэж ярив.
Иш хүү минь хотоос яваа хэрэг үү? Үгүй тэгээд манай худынхан сайн суугаа биз дээ. Нөгөө охин сайн хүрээд өдийд ч цаашаа яваад өгөө биздээ. Хүү минь тэдэнтэй хамт ажилладаг хүнүү? Пэлжидмаа ч гялалзуур хүн дээ гялалзаад л байна уу? Пүрэв л дуу муутай даа зайлуул. Бие нь сайн л байдаг байх даа. Нөгөө банди нь том болж байна уу гээд л олныг давхцуулан асуусан төдийгүй алив эгч нь аяга шөл пурхийлгээдхье гэнгүүт мах оруулахаар ухасхийв.
-Юүхэв, юүхэв.Сайн тарган мах идчихээр болоод явчих нь тэр. Тэд нар сайн сайн. Пэлжидмаа гуай гялалзаад л мөн ч айхавтар хүн шүү. Жаал жуул юм явуулсан. Одоо хоёулаа буулгачихъя. Өглөө харин эндээс ачаа олдох байгаа даа. Манай хүргэн чамайг заяа нь хоосон явуулахгүй, аргалахад л аргална гэж хадам чинь намжирдсаар байгаад намайг нааш нь зүтгүүлчихсэн шүү гэж Сэргэлэнд тулгах маягтай хэлжээ.
-Тэрэнд санаа зовох хэрэггүй шүү хө. Өглөө өвгөн чинь аятайхан ачаа олоод өгөмз.Давс түүхий эд хоёрын аль нь дээр вэ?
-Иш давс байдаг бол ч ямар зүг байх вэ?
-Эндээс тавиадхан км давхиад л очно. Чиргүүлтэй юу?
-Байлгүй яах вэ
-Болно болно. Өглөө өвгөн чинь ачих хүн ч олоод өгнө. Санаа бүү зов гэнгээ Сэргэлэн жолоочид ор засаж өгөв.
-За гаръя. Тэргээ хучъя. Танайд илүү муусайн туурганы юм байхгүй биз?
-Байлгүй яах вэ. Аль миний хүү гараарай. Илүү гэрийн зүүн вандан дээр мах хучсан туурга байгаа.
Мотоциклийн хориод хос дугуй, мөн төчнөөн тооны аккумлятор за тэгээд мөнөөх олддоггүй зүрх араа гинж, пооршин, түлхүүрийн ганган хээнцэр оосор гээд л амин чухал хэрэгтэй бараа авчирчээ. Бас дөрөв таван том цаасан хайрцагтай юм авчирсан байв.
Хамгийн сүүлд хүлж багласан нэг их том хайрцагтай юмыг жолооч амьсгаадсаар оруулж ирэн баруун хатавчин тушаа тавин
-Энэнийг худууд тань танд явуулж байдаг шүү гэлээ
-Үгүй ер, надад энэ их юмаар яах нь вэ? Муу Пэлжидмаа маань мөн ч их юм явуулах юм даа. Төлдөр охиноор бас л баахан бэлэг ирүүлсэн. Хотын улсад чинь өөрсдөд нь хэрэг болдог байлгүй яав гэж. Яах нь вэ ер гэж Должид уулгалж байв.
-Ариунаа мөн ч их ажил амжуулж дээ. Энэнийг ганцаараа амжихгүй л байсан даа. Хэн нэгнээр туслуулж байгаа. Өдийд аягүй бол хундага тулгаад ч юмуу өөр ямар нэг байдалтай ч байгаа юм билүү. Тэглээ гээд би эндээс хий шаналаад ч яах юм билээ. Дутахгүй л байвал барав гэж орондоо орчихоод Сэргэлэн бодож хэвтлээ. Өглөө нь давсны үйлдвэрийн даргад “Захисан юмыг чинь удахгүй би өөрөө аваачиж өгнө. Харин та энэ залууд давснаасаа ачуулаарай. Таны юмыг авчирсан хүн шүү. Хичээж задарчихааргүй бөхөөхөн шуудайтаагаас нь ачуулахаа өөрөө юун андаа аж” гэсэн бичиг хийж өгөөд гурван залуу кабинд нь суулгаад явуулжээ.
-Чи өөрөө явахгүй юмуу? Бүтэх л байгаа даа?
-Өвгөн минь эргэлзэх хэрэггүй. Энд чинь миний мэдлийн юм гэж бас байдаг юм шүү. Чиний явдлын зам ингээд нээгдэж байгаа чинь энэ дээ. Юу ч болсон ачаагаа ачаад үз. Гомдолгүй ээ. Дахиад ирэхсэн гэж бодох вий. Тэд ч явж өгөв. Энэ үед Должид гэртээ худынхаа явуулсан бэлгийг задалж үзээд уулга алдах шахам байжээ. Хөдөө нутагт үзэгдэх байтугай дуулдаа ч үгүй гоёмсог эрээн алаг чихэр, тэр ч байтугай сураг тасраад удсан нар хамба нандин чавга, гурван метр хоргой, тэр бүү хэл дээлийн үйтэнхуар хийсэн байв. Тэгээд их л гайхшран “Үгүй мөн бэрх хүн шүү. Энэ бүхнийг ер хаанаас олдог байна аа” гэж хүүгээсээ асуув.
-Ололгүй дээ ижий минь. Олохын тулд мөнгөтэй л байх хэрэгтэй. Хүү чинь ч олно. Ай даа ижий минь мөн ч сайхан амьдрана даа. Тэгээд хүү нь “Хувийн машин тэрэгтэй болох, хотод олон өрөөтэй тохилог сууцанд суух, тэр олон өрөөг дамжаад л Должид ачтайгаа тоглож наадаж өнжих, оройхон тийшээ машинаараа ийш тийш давхиж салхинд гарах, түүгээр ч барахгүй гадаадын гоёмсог хотуудад очиж суух” тухай чухам үлгэр домог шиг юм ярьжээ.
-Хурай хурай амны билгээр ашдын билэг. Гэхдээ хүү минь тэр машиныг чинь чамайг дарга болохоор л өгнө биз дээ. Жолооч нь тэгээд оройд л биднийг зугаацуулж явах юм болов уудаа? Нэг хоёр орой давхиа л дургүйцэх байлгүй дээ гэж ирээд л инээж суув. Ер Должид жаргалтай байжээ.
-Ижий минь яалаа гэж албаны машинаар тэгж давхиж болох вэ дээ. Тэр машиныг чинь би сургуулиа төгсөхдөө аваад ирэх юм. Ямар ч жолооч хэрэггүй. Нэгэнт л аминых юм чинь өөрөө л унана. Гэхдээ тэгж сайхан амьдрахад хүрэлцэхүйц мөнгө л хэрэгтэй. Тэр мөнгөний маань хэсэгхэн нь тэр байж байна гээд Сэргэлэн мөнөөх хураасан юм руу заав.
-За мэдэхгүй дээ, миний хүү. Ээжид нь бол чи л байвал боллоо. Хүүгээ л байж байвал ээж нь бэртэй, худтай, ачтай бас хүүгийнхээ найз нөхөдтэй байх юм даг. Эднийгээ тэгээд бүгдийг нь зарж үрэх хэрэг үү? Нутгийн олны хэл ам бас ширүүн шүү. Муу аавынхаа нэрийг бодоорой миний. Хүн хэдий ухаантай ч хэлэхээс нааш анзаардаггүй гэдэг шүү
-Аавынхаа нэрийг бодолгүй дээ ижий минь. Энийг чинь хүмүүс захьсан юм шүү дээ. Энүүхэндээ гэхэд надаас өөр тус болчихоор хүн алга. Тийм биз дээ ижий минь.
Энэ чинь хотоос ч олддог юм биш. Гадаадаас авчирна. Тэгж авчирахад ямар хэцүү гэж санана. Гаалийн үнэ гэж тэнгэрт хадсан юм байна. Хил дээр тэр их мөнгийг чинь төлөхгүй бол хуу хураагаад авчихна. Гэтэл хүмүүс намайг шалаад амар заяа үзүүлэхгүй юм. Чадахгүй гэчихвэл уг нь хэн хэндээ амар л даа. Тэгэхээр чинь бас бөөн хэл ам. Их зан гаргалаа гэлцээд л талийгчийн маань нэрийг дуудаж ясыг нь өндөлзүүлээд унана. Ийм ийм талыг бодоод л би тус болъё гэж бодсон юм. Ангид ганц нэгээр ирдгийг бодвол үнэтэй нь үнэтэй л дээ. Тэр чинь бол өөр юм. Улс тэрийг чинь бөөнөөр нь нөгөө улсаас хямдавтар авчихаж байгаа юм. Гэтэл амь хүн тэгж чадахгүй. Бөөн мөнгө л орчихож байгаа юм.
-За бүү мэддээ, миний хүү. Муу аавыгаа л бодоорой. Ээжид нь бол миний хүүгийн хийж байгаа бүхэн зөв. Нөгөө хэдэн хайрцагт ёстой л нохойн битүү туурай, ногоон хурганы арьснаас бусад нь байлаа. Эмэгтэй хүний ганган хээнцэр гутлууд, хүүхнүүдийн байнга шахам сурагладаг саатай алчуур, олдохоо болиод байгаа нүүрний энгэсэг, тос, түүгээр ч барахгүй хөх хоргойг ам амаар нь эвхээд хийчихсэн байжээ. Түүнийг үзэхэд энэхүү хөдөө нутагт чухам юугаар өлсөж цангаж байдгийг нэвт мэддэг хүний ажил байлаа.
-Пэлжидмаа л хийждээ. Ер хаашаа авгай байна даа. Муу хүүг минь нохойн замаар оруулчих вий дээ гэж Должид анх удаагаа бодов. Гэвч тэр хүүдээ басхүү илүү итгэж байлаа. Арай ч иймхэнд автагдах хүү биш гэж бат нот итгэж байлаа. Нээрэн ч амьдралд иймэрхүү бага сага хөдөлгөөн байлгүй л яахав. Гагцхүү хэтэрч л болохгүй юм. Талийгч нь ч залуудаа ойр зуур бага сага хөдөлгөж л байсан. Тэглээ ч гээд муу юм л болоогүй. Харин ч хүүдээ хэд гурван юм хадгалахын үндэс болсон. Одоо Должид ч тэр хүү нь ч тэр ядрах цаг ирвэл чухам тэр л аврах билээ. Тэгэхээр жаал жуул юмтай болоод авсан байвал хэрэг л болно. Үдээс хойш жолооч залуу их л урамтай ирэв.
-Чи ч бас нэг эрийн хугархай байна шүү. Танай энэ давс чинь ёстой л ачаад баймаар эд байдаг юм байна. Өвгөн чинь ирж байнаа. Давсны чинь даргатай сайхан танилцлаа. Ирж байгаарай. Ачаа бэлэн л гэж бод гээд ам алдчихсан шүү гээд л ха ха ха хэмээн эгдүүтэй инээж суулаа. Сэргэлэн хадамдаа захиа бичив. Должид ч битүүхэндээ базааж идэшнийхээ ухрийн хаа, хонины бүтэн махтай өгөөд явуулжээ. Түүнээс хойш хүү нь үе үе хөдөө гадаа явдаг боллоо. Явах бүрийд нь мөнөөх бараа ховордоно. Харин Должид өөрт ирсэн бэлгээсээ нэг нэг дээлийн хоргой, нүүрний энгэсэг тос нэжгээдийг жаал жуул чихрийн хамт боож Цэвэлмаа, Цэвэл хоёртоо бэлэглэжээ. Тэгсэн нэг өдөр Цэвэлмаа аминчлан уулзаж
-Танай хүү хоргой зараад явна гэнэ. Чи надад ганц нэг дээлийн хоргой зар л даа. Хүүгийнхээ зарж байгаа үнээр л зарчих гэжээ.
-Муухай цус вэ дээ. Хүн хэр чинээгээрээ өгсөөр байхад чинь гэж Должид дотроо уурсаад “За хэн мэдлээ. Нарийндаа ярьвал хүүгийн юм ч биш гэхчивлээ. Улс амьтан л юм хум олоод өгөөч гээд байхаар нь таньдаг найздаа захисан чинь явуулсан байна гэж ярьж байхчивлээ. Чи бид хоёр хоорондоо наймаа хийгээд гийгүүлэх маань ч гайгүй хэвтэнэ ээ. Болбол би чамд ганц дээлийн эмжээр аваад л өгөхийг бодъё” гэжээ
-Тэгж л үзээрэй. Уг нь олъё гээд мэрийгээд явбал олдохгүй ч эд биш дээ. Хотын зах дээр зөндөө л байдаг юм байна лээ. Тэгж явах нь л яршиг юм. Үнэ мөнгө нь хамаагүй шүү. Улсын буянд хэдэн цаас байж л байна.
-Чи чинь тэгээд юу л гэх гээд байна даа. Миний хүү захынхаас илүү үнээр зарчихаа юу? гэхдээ юун ч увайгүй загнах юм билээ дээ. Лхагва та хоёрыг ямар мэдэхгүй юм байгаа биш гэж дотроо бодож байлаа.
-Тэгээгүй яагаа вэ. За яршиг даа. Чи зүгээр баашилж байх юм. Харин би чамаас дээлийн эмжээр авахдаа л нэг авна шүү. Должид юм ч хэлсэнгүй. Шөнө дөлөөр хүү нь тэмтчин орж ирээд лаа асаан хооллож суухад нь
-Хүү минь улс амьтны хэл ам болохоо байлаа. Ээж нь чамд юу гэж захилаа даа. Одоо юухэв.Ямар хоол ундаар дутлаа гэх биш. Энэ ажлаа больж орхи.Дахиж битгий хий гэж гуйлаа.
-Ховолцгоож байна уу? Ээж минь бүү тоо. Нулимж орхи. Муусайн юмнууд өөрсдөө олж чадахгүйдээ атаархаж байхгүй юу. Нохой долоо. Юу юу ч үгүй даяарцгааж байсныгаа мэдэхгүй. Миний жаал юманд одоо л сүүлээ сөхөцгөөх болж дээ. Би байгаагүй бол хэн эд нарт ийм сул шахуу үнээр шулуулж байх байсан болдоо. Тэгээд муу ээжийг минь зовоож байдаг байна шүү. Дургүй юм бол больцгоож л орхино биз дээ. Би л лав миний юмыг аваатах гэж албадаагүй шүү дээ. Аягүй бол Цэвэл гуай танд хошуугаа худалдаа биз. Бас их янзын авгай... тэр чинь. Эгчдээ дэлгүүрийн нь үнээр өгчих, энээ тэрээ гээд аминдаа хаалгадаж байгаа ухаантай юм байх даа. Ёстой гайгүй байлгүй, муусайн бүдүүлэг юмнууд гэж дультраадахад нь л хүүгээ шал согтуу ирж гэдгийг нь мэджээ. Должид гомдсондоо хөнжил руугаа шургаад мэгшин уйлав. Хүүгээ алджээ. Эгнэгт алдаж. Тэр одоо Бөртэ чонын бэлтрэг ч биш. Должидын хүү ч биш. Пэлжидмаагийн өргөмөл болжээ.Эхийн хувьд тэр нь мөнөөх гурван ах шигээ, Чадраагаас олсон хүү шиг нь эгнэгт ирэлгүйгээр явчихжээ. Энэ өдрөөс хойш, энэ эзгүй цаг мөчөөс хойш, би яана даа Цэвэг минь чи азтай хүн юм. Амь тавихын өмнө чи намайгаа бодсон доо. Муу Должид минь яана даа гэж намайгаа өрөвдсөн дөө. Тэгээд хүү минь байгаа алзахгүй гэж тайвширтал түүнийг л хүлээж байсан шиг амь нас чинь аль нэгтээ нисэн одсон доо. Гэтэл би яасан азгүй хүн бэ? Чамайг аваад явсан үхэл намайг ч хаа нэгтээ отож л байгаа. Тэрүүнтэй улаан нүүрээрээ учрахын цагт би ер яах билээ, юугаа бодох билээ гэж бодон мэгшив. Сэргэлэн хоолоо идээд унтахаар хувцасаа тайлж байтал шогшрох дуу гаруут харвал ээж нь уйлж байгаа бололтой хөнжил нь тэрүүхэндээ оволзож харагдав. Очоод зөөлөн сөхөж үзвэл ээж нь нулимстай нүдээрээ өм ширтэх нь тэр. “Иш ижий минь яаж байна даа та чинь. Надад гомдлоо гэж үү? Би таныгаа л гомдоох юм бол үр гэж яваад ер юугаа хийнэ ээ” гээд ижийнхээ духан дээр үнсэж аргадав. Тэгээд лаагаа унтраагаад ижийнхээ өвөрт унтжээ. Мөнөөх л багын зангаар хоёр алган завсар нь гараа хавчуулаад дэрлүүт унтаад өгөв. Харин Должидын нойр хүрсэнгүй. Сэтгэлд нь энхрийлэл, эгдүүцэл, хайр энэрэл, ичгүүр гуниг холилдон нэгэн бодолд хүүгээ өвөрлөн унтаа эх хүн ч шиг, нөгөө бодолд хүүгээс нь сэвлэгийн үнэр биш архи ханхийхүйд харь хамаагүй Чадраа шиг хүн өвөрт нь ороод ирчихсэн мэт болж эвгүйрхсээр үүр цайлгажээ. Өглөө нь хүүгээ уйлан уйлан загнав. Даанч дээ миний хүү, ухаантай шүү дээ. Ийм юм дахиж битгий хий. Би энэ олны чинь нүүрийг яаж харах юм бэ? Чи Цэвэлийг харааж загналаа. Чамайг анх явахад Мөнх, Цэвэл хоёр яаж баярлаж өөрийн хүүхэд явж байгаа юм шиг хөөрч байлаа даа. Ядахдаа миний хүүд түүнийг бодох ухаан алга гэж үү? Хүнд чинь сольж арилжиж болдоггүй юм гэж бий шүү дээ. Хүнд чинь ариун нандинаар хадгалж үеийн үедээ захиж орхидог хүн чанар гэж бий шүү дээ. Чи Цэвэлийг хов зөөлөө гэж байна. Гэтэл тэр чинь тэгдэг хүн биш ээ аа яа яа. Миний хүү ухаантай хүн байж алдаж болохгүй, алдах ёсгүй юман дээрээ ингэж ч хөнгөдөх ч гэж дээ хэмээн толгой сэгсрэн уйлж шогшров. Хүү нь чив чимээгүй эхийн толгойг элгэндээ наан үсийг нь илж аргадлаа. Тэгсгээд л “Одоо ухаараа байлгүй, үглээд юүхэв” гэж бодоод Должид биеэ барив. Гэвч хүү нь мөнөөх ажлаа орхисонгүй. Удалгүй жолооч хархүү ахиад л ирж гэрийн баруун талаар бараа таваар дүүрч тэднийх агентын илүү гэр шиг болж хоцров. Хүү нь эрээ цээрээ алдаж агент Ёндонсамбуу шиг л хүн дагуулж ирээд наймаа хийж байх болов.
-Намайг ч та бас бод л доо. Энэнийг чинь би зүгээр авдаггүй юм шүү дээ. Тэгээд ч муу дүү хүү чинь өнчин өрөөсөн амьтан. Амьдрал л гэж ямар сайндаа ингэж явна.Өөрөө л мэд дээ. Уг нь хойд суманд арай илүү үнээр авъя гэж захисан хүн байгаа юм шүү. Би нэгд таныг бодоод хоёрт хар хүйтнээр тийшээ явах яршиг юм уу даа гэж санасан юм. Удахгүй дулаараад л хэн хүнгүй унаагаа асаацгаана. Тэгэхэд л та харамсана даа. За яая гэх вэ. Нутгийн ханагардаа хорин цаас наашлуулахаас. Тэгээд өөрөө л мэд. Илүү наашлуулж даанч болохгүй байна. Энэ чинь минийх биш хүнийх юм шүү дээ. Нуугаад яах вэ. Би дундаас нь тав арван юм олж муу ээжийгээ л тэжээе үү гэж санасан юм. Нутгийн улстай наймаа хийнэ гэдэг ч амаргүй юм байна. Наашлуулсаар байгаад тав арвыг унагаж үнэндээ чадахгүй юм. Танилын нүүр халуун гэж үнэн юм. Гэхдээ халуун байна гээд та бүхэн ядуу надад мөнгө өгөх биш. Ядарсан юм даа гээд ижийд минь намар ганц шүдлэн шидчих биш. Хэцүү юм байна шүү тиймээ гээд инээхэд нь мөнөөх хүн тэсэлгүй өврөө ухаж
-За яах вэ, ахад нь үнэхээр хэрэгцээ байна даа. Чи ч бас намайг бодвол бодмоор доо. Явган таваргахгүйн тулд хүүхдийнхээ мөнгөөр л авлаа даа
-Хүүе, Шаагаа ахаа, энд чинь зуун цаас илүү байх шивдээ? Алив би ахиад нэг тоолоодхоё. Та түр хүлээзнэ дээ
-Ах чинь ядуу оюутан чамд чадлаараа нэмэр болж байгаа минь энэ. Ижийдээ намар шүдлэн авч өгөөрэй.
Должидын нүүрэнд гал тавьчих шиг болов. Чаддагсан бол ухасхийн очоод хүүгийнхээ гарт байгаа мөнгийг шүүрэн авч зууханд хиймэгц, мөнөөх гайт дугуйг суганд нь хавчуулж өгөөд Шагдар минь бушуухан явж үз гэх байлаа. Даанч чадахгүйдээ дэмий л нэг зуухныхаа амыг ширтэж суулаа. Гараад явчихаж ч болсонгүй. Яг л хөшиж хоцорчээ. Хүү нь хөнгөмсгөөр инээж наадаад
-Яалаа гэж дээ, Шаагаа ах минь та ч ямар багтаж ядсан баян биш, би ч аргаа барсан гуйлгачин биш. Үгүй ядахдаа хүүхдүүддээ бахиал ч болсон аваад чирүүлдэг байгаа даа гэнгүүт мөнөөх зуун төгрөгийг өвөрт нь хийгээд “За ингээд л шинэ дугуйтай боллоо.Одоо зүгээр сундалдаад л нисээд байхаас өөр яах вэ” гэв.
-Чи ч аргагүй наймааны шидтэй болжээ гэж Шагдар амандаа бувтнаад дугуйгаа сугавчлан үүд рүү зүглэлээ. Мөнөөх жолооч залууг гурав дахиа ирээд явснаас хойш тун удалгүй Сэргэлэнг аймгийн прокурорын газарт дууджээ. Гэвч онцын юм болсонгүй. Тэнд эцгийн нь нэр нүүр яг л амьд сэрүүн, ажлаа хийгээд яваа мэт оршиж байлаа. Должид санаа нь зовоод хүүгээ дагаад ирмэгц байцаагчтай нь аминчлан уулзаад “Хүү минь эцгийг нь, сургуулийг нь бодож үзээрэй. Гэхдээ сайн аашлаад олигтойхон шиг айлгаад, торгоод өгөөрэй. Наад хүү чинь надад бүр баригдахаа болих төлөвтэй. Та нар л эцгийг нь орлож байгаа шүү. Сайн зандарчихвал эгч нь баярлана шүү” гэж гуйв. Тэр гуйлтыг нь байцаагч тун далд утгатай үг байна гэж ойлгожээ. Тэр бол тиймэрхүү гуйлтыг аймгийн олон дарга нарын авгайчуулаас сонсож боломжийн туршлагатай болсон хүн.Тэгээд ч аймгийн прокурор түүнд итгэж энэ хэргийг өгсөн хэрэг. Цэвэгтэй хэлтсийн төлөөлөгч байхаас нь танил байснаа ч бодсон ч чүүлд дэвшихдээ угаалга хийж цөөхөн хүн урьсны дотор багтсанаа санасан ч хүүг нь харж хандаж явах хүний нэг яах аргагүй мөн. Тэгээд бурхан болсон эцгийг нь бодохоо байг гэхэд Цэвэгийн үй зайгүй найз прокурор түүний дээр байгаа билээ. Үүнийгээ ч бодсон тэрээр яах ёстойгоо сайн мэдэж байлаа. Мэдээллийг шалгаж үзээд үндэслэлгүй гэж үзэв. Зөвхөн тэгж үзээд зогссонгүй. Энэ хэрэгт хэн нэгэн буруутан болж байх ёстой тул мэдээлэл бичсэн хүнийг нь торгочихов. Шийдвэрээ прокурорт танилцуулбал сайшаажээ. Тэгээд Сэргэлэнтэй энгүүн нэг уулзаж ярилцлаа.
-Амьдрах арга олон янз. Гэвч миний дүү болгоомжлоход ер илүүдэхгүй. Бид байгаа цагт айх юмгүй нь үнэн. Гэхдээ л биднээс дээгүүр хүмүүс байдаг гэдгийг мартав даа. Ах чинь цаадахыг чинь торгочихсон. Тэр одоо ичсэн тарвага шиг л болсон. Бусад нь ямар нэгэн хэмжээгээр сургамж авч л таарна. Гэхдээ ах чинь бурхан биш шүү. Чи энэ учрыг нэг их төвөггүй ойлгох боловсролтой хүн. Үүнийг захья. Харин мартсанаас хадам маань ойрноос дугуй мугуй гээд л юухэн хээхэн захиад байх боллоо. Чи л олж чадна. Өөр найдвартай хүн алга.
-Тэр яах вэ? Найдвартай бүтээгээд өгнөө. Санаа зоволтгүй
Энэ нэгэн явдлаас Сэргэлэн болгоомжлох сэтгэлийг илүүд үзэх болсон билээ. Олсон мөнгөө увуулж цувуулж банкинд хийв. Ер ойр зуурын юманд хөдлөхөө байжээ. Ариунаа ч бие шалтагтай болсон гэсэн захиа ирүүлэв.Түүнийг нь ээждээ уншиж өгье гэснээ нэг л халуун санагдсан тул уншина биз гэж бодоод авдар дээрээ ил орхив. Тэгээд мөнөөх эвлэлийнхээ ажилд чадал ухаанаа дайчлан зүтгэлээ. Мал ид төллөж эхэлсэн тул сумын төвийн залуусыг төлийн ажилд туслах гал болгож гаргаад үе үе сумын дарга, намын дарга нарын хамт эргэж үздэг байв. Мөнөөх жолооч залууг дахиад ирэхэд нь хамтдаа зэргэлдээх сум руу ухасхийв.
-Манай эндээс матаас гараад байгаа. Муу өвгөн чинь хэцүүхэн л байна гэж замдаа ярьж явлаа. Тэр хоёр дөрөв тав хоногийн дотор бүх ажлаа амжуулав. Олз ч санасныг бодвол овоо орж ирэв. Хэдэн сайхан ирвэсний арьс олоод ирэв. Жолооч залуу тэднийд өнжиж тэргэндээ ойр зуурын тосолгоо үйлчилгээ хийж байхад Сэргэлэн олж ирсэн арьснуудаа төрөл бүрээр нь хайрцаглаад хадам ээждээ захиа бичиж жаал борцны хамт явууллаа. Нэг удаа сумынхаа даргатай сууриудаа эргээд буцаж явтал
-Төл ч ингээд шувтарлаа. Сэргэлэн минь одоо дараагийнхаа ажилд орно байгаа. Энэ зун нэгдлийнхээ ойг аятайхан хийчихмээр байх юм. Чамайг байхад төвөөс нэг их үнэтэй хүн уриад яахав гэж бид ярилцаад байгаа. Нэгдлийн баахан мөнгөөр гараа угаачихаад сэтгэл гаргаж юм хийхгүй буцчихдаг улс байгаа юм. Сургуулийн хүүхдүүдээс өөрөө үзэж байгаал багш нартай нь ярилцаад боломжийн гэснийгээ ав. Бас энэ илгээлтийнхээс хэнийг нь авмаар байна. Надад хэл. Би бригадын нь даргад орных нь хүнийг түр өгье. Ер нь тэгээд өнөө маргаашгүй эхлэхгүй бол болохоо байлаа. Харин сайхан концерт босгоно шүү. Хот аймгаас сумынхаа харьяат бүх хүнийг урьчихсан шүү. Шефийнхэн бас ирнэ. Гадна дотнын хэний ч өмнө нүүр улайлгахгүй юм хийнэ шүү гэлээ
-Дарга аа надад чинь хөгжмийн боловсрол байхгүй шүү дээ. Бусад юмыг бол оролдоод үзэхэд яана гэх вэ? Энэнийг чинь л би үнэндээ барахгүй.
-Зүгээр гол нь зохион байгуулалт. Манай хуучин хэд яагаа вэ, чи мэднэ газар6 Тэд чинь уяад сурчихсан морь шиг болчихсон хүмүүс. Аяндаа чамд туслаад өгнө. Дээр нь клубын эрхлэгч гэж нэг унхиагүй юм байна. Түүнийг олигтойхон шах. Ямар ч гэлээ номыг нь үзсэн хүн шүү дээ. Олигтойхон шахаад өгвөл юм гарах л байлгүй. Харин шалавлах л хэрэгтэй байна. Чамайг буцах болоход чинь ч бид хоосон байхгүй. Тэгээд ээж чинь байж байна. Бид харж үзэлгүй яахав.
Ингээд л Сэргэлэн ойн концерт босгохоор амьсгаа дээр явдаг болжээ.
Сургуулиас төгсөх ангийн хэдэн хүүхэд хэл амтай авав. Заавал төгсөх ангийхнаас авах гэлээ гэж багш нар нь дургүйцэв.эрхбиш юмны эзэн сумны занги гэсэндээ дарга өөрөө оролцож байж энэ хэрэг шийдээ оллоо. Илгээлтийн хэдэн залуус бөөн баяр ирцгээв. Тэд ч яахав иймэрхүү юм болоосой, төв дээр хэд хонож кино үзэж бүжгэнд орж жаргах сан гээд л харуулдаж суудаг хойно. Энэ хэд дээр сумын концертын цөм болдог хэдэн уран сайханчид нэмэгдэв. Дор дороо л надгүйгээр ямар концерт босох биш гэж боддогоос уриулж залуулж улсын гавьяатнууд шиг ихэмсэгхэн ирцгээв. Ийнхүү увуу цувуу цуглаж гүйцмэгч нь Сэргэлэн хурал маягтай юм хийлээ.
-Концерт бол урьд өмнөхөөс тэс өөр гэдгийг юуны өмнө анхааруулъя. Цуглах цагаас хоцорч болохгүй. Хоцорсон, ер нь идэвхгүй хандсан хүмүүсийг цалинтай нь, сурагчдыг хуваарьтай нь тооцоо хийнэ.Өмнөх номеруудыг давтахгүй. Бүгдийг шинээр хийнэ.Ойлгов уу?
-Ойлголоо
-Нэг өдөр бүгд цуглахгүй. Харин хөгжмийнхөн цугларалт бүрд ирэх шаардлагатай. Бүжиг дуу хоёр ээлжилнэ. Өөрөөр хэлбэл нэг нэг өнжиж байна гэсэн үг. Бусад номерууд долоо хоногт хоёр цуглана. Бүх юм нь санаанд таартал эвлэж өнгөө олчихсон үед заавал ирэх ёстой гэж шахахгүй. Хамгийн гол нь сум нэгдлийн ойн концерт гэдгийг хүн бүр санаж эрвийх дэрвийхээрээ хамжиж дэмжиж сайхан концерт босгоцгооё. Асуух юм байна уу?
-Алга аа
-Дахин сануулахад сахилга л юунаас ч эрхэм шүү. Өчүүхэн төдий гажвал би авах арга хэмжээгээ шууд л шат дараалаад авна гэдгээ сайн хэлчихье. Өнөөдрийн хувьд ингээд тарцгаая.Маргааш энэ цагтаа цуглахдаа дор дорынхоо номерыг товлочихоод ирээрэй.Бас нэг хэлэх зүйл байна. Долоо хоногийн бямба гараг бүр нийтийн бүжигтэй. Тэрэнд та бүхэн оролцож номер үзүүлнэ. Гэхдээ концертын биш нь мэдээж. Харин туслах номеруудыг энэхүү бүжгийн үеэр үндсэнд нь бэлтгэх болно гэдгийг анхаараарай. За ингээд тарцгаая.
Үүнээс хойш Сэргэлэн өдрийн ихэнхийг клубт өнгөрөөх боллоо. Заримдаа цухалдан уурлаж, нөгөө хэдийгээ чичирч бөмбөгнөтөл загнаж орхино. Тийм үедээ гэртээ оройхон шиг толгой унжуулсаар ирнэ. Заримдаа ч дуу алдчихсан хөнгөн цолгиун харина. Зарим нэг хүмүүсийг авч үлдээд сургуулилна. Тийм үедээ гэрэл унтартал хичээллэх нь бий. Дуучдын хоолой хоёр ч удаа айхавтар сөөгөөд цээлшиж ирэв. Бүжигчдийн хөдөлгөөн нийлэх өнгө төлвөө олж хөгжим нь зэгсэн найрсаж ирэв. Концертын ерөнхий өнгө төлөв харагдах болов.
-Наранцэцэг үлдэхээс дээ. Өнөөдөр чи яагаад байна? За тарцгаа. Маргааш тэр номерууд цугла. Ингээд тарав. Клубын эрхлэгч мятархай бор залуу Сэргэлэнгийн нүдийг л манаад байна. Ганц ирмүүт түүнийг л хүлээж байсан мэт чимээгүй гараад алга болов. Ингээд л мөнөөх Наранцэцэгтэй Ойдов гуайг дохио өгөн гэрлээ анивчуултал хөлс хүчээ шавхан “хичээллэж” гарав.
-Эвгүй санагдаагүй биз?
-Үгүй л дээ. Харин та яагаад өөр хүмүүсийг бас авч үлддэг юм бэ?
-Чи юу гэж бодож байна даа?
-Мэдэхгүй. Гэхдээ эвгүй л байдаг.
-Зүгээр санаа зоволтгүй. Эрэгтэй хүн ч үлдээдэг шүү дээ
-Тийм л дээ. /санаа алдана/ Би ч дээ. Ингээд л хааяа нэг уран сайхандчихаад л малын тоосон дунд л өнгөрөх байх аа даа
-Өөрөөс чинь л шалтгаална. Гэхдээ би тодорхой саналаа энэ концертыг л босмогц дарга нарт хэлнэ. Бидний хувьд энэ концертноос л их юм шалтгаална гэдгийг мартаж болохгүй.
-Чадлаараа л хичээе. За баяртай.
-Баяртай
Сэргэлэн ийнхүү хааяа нэг Наранцэцэгийг авч үлддэг янзаар концерт ч шургуухан бэлтгэгдэж байсан цаг. Нэг өдөр мөнөөх хэдийгээ цуглахаас өмнө ижийдээ усыг нь аваад өгчихье гэж санаад худаг дээр очжээ. Сэргэлэнг нэг бидоноо дүүргэчихээд ховоогоо худаг руу хаяж зогстол хажууд нь машин пархийн ирж дотроос нь мөнөөх багын найз нөхөр Бадрах гараад ирлээ. Тэр бол гаднаас нь ч харсан арслан, дотор сэтгэл нь ч арслан болсон залуу. Сумын залуучууд хулчганалдан түүнийг дагах атал Сэргэлэн л тоож байсангүй. Дуу шуу муутайхан л байдаг байжээ. Тэрээр машинаас шал худлаа инээмсэглэн бууж ирээд
-За миний муу багын найз. Чи ч том хүн дээ. Намайг ямар тоох биш. Харин би л чамд сүйд болж уй гашууг чинь чадлаараа хуваалцан муу ямбий улаантайгаа хэрээ мэдэхгүй л зүтгэсэн. Одоо тэр чинь насандаа гарч төмрийн хог уруу ачигдаад найз нь хуучнаа үдэж шинийг угтаад гуниг баяр хоёроо тэмдэглэж явна даа. Хэдүүлээ ийшихнээ салхинд гараад ирэхэд нэг их дургүйцэхгүй юм байгаа биздээ. Аль вэ Банди нар Должид эгчид усыг нь хүргэж өгөөд ир. Миний өвгөн нааш ир май гэж хэлээд нэг шил архи гарган бөглөөнийх нь сэртгэрийг угз татан онгойлгоход яагаад ч татгалзсангүй. Яах вэ, хөөрхий багын найз. Өөрөө л архи бариад хүрээд ирж байгаа амьтныг чинь яана гэх вэ дээ гэж бодоод татгалзаж болсонгүй.
-Өвгөн чинь амаар нь чаддаггүй юм. Аяга тагшны юм байхгүй юу гэлээ. Тэгээд л хавтгайрч гарав. Салхинд гарна гэдэг ч яалаа. Худгийнхаа дэргэд байсныгаа уучихаад агентаар орж Сэргэлэн хоёр шил архи авч нөхрийн шинэ унааг мялаачихаад өөрөө ухаангүй согтож орхисон билээ. Концертынхон дээрээ очно гэхэд нь хүргээд өгтөл ялимгүй гуйвсхийгээд клуб руу оржээ. Ороод нүдээ анилдуулан суугаад байхаар нь концертынхон ч согтуу байгааг нь таамаглаж чимээгүй хараад байж. Тэгж тэгж бүжгийнхэн үлд бусад нь тар гэжээ. Бүжгийнхэнтэй байнга үлддэг хөгжмийнхнийг ч явуулчихав. Ийнхүү цувуулж явуулсаар байгаад сургуулийн хэдэн хүүхдийг авч үлдүүт шүлсээ залгиад босоод ирсэн билээ.
-Болж байна болж байна. Чимгээ чи гараа ингэж сав. Биш ээ... Ингэж харав уу хэмээн хэлээд тайзан дээгүүр гуйвганан явав. Хүүхдүүд чухам юу хийлгэх гээд байгааг нарийн сайн ухаараагүй бололтой бүлтгэнэлдэн харна. Тэгтэл нүдний нь буланд клубын эрхлэгч харагдав.
-Харь харь, түлхүүрээ орхичих. За охидуудаа дахиад эхлэе. Сэргэлэн ийнхүү зугуухан сэргэж л байжээ. Охидын өмнө орж бүжгийн хөдөлгөөн гэж юм үзүүлэн тайз тойроод хэд хэд явав.
-За өнөөдөртөө болъё. Чимгээ чи үлдээрэй. Хөдөлгөөний чинь эвсэл нэг л болж өгөхгүй байна шүү. Бусад нь тарж болно. Тэгж хэлчихээд булангийн өрөө руу орж байгаад гарч ирвэл хүүхдүүд явчихжээ.Чимгээ охин л түүнийг хүлээгээд тайзны буланд зогсож байлаа.
-Нааш ир. Хоёулаа эндээс нэг юм өргөөдөхье.
Мөнөөх өрөөнд ормогцоо охины шуунаас бариад авав.
-Багш аа алийг өргөх юм бэ? Одоо харвал охины нүд аймсран гялтганаж байлаа. Тэрийг гээд баян хөгжим руу заан алдсанаа дөнгөж урган төмбийж яваа хоёр мээмийг нь хараад тэсэлгүй хорхой нь асаж шүлсээ гудхийн залгиут нөгөө гараар туоьгүй бэлхүүсээр нь тэврээд авав. Тэгэхдээ л би үүнийг хүсэж байжээ гэж бодсон билээ.
-Багш аа та яаж байна аа. Танаас архи үнэртээд байна. Сэргэлэн охин руу улангасан дайрч ойн баяраар зүүнэ гээд бэлдчихсэн шив шинэхэн улаан хөшгөн дээр даран унатал охин санаанд нь ороогүй их хүчээр эсэргүүцэн тэмцэв.
-Багш аа... Сэргэлэн ах аа... та намайг хайрлаач дээ. Би дөнгөж арван зургаа л өнгөрч яваа шүү дээ. Та намайг хайрлаач дээ. Үгүй үгүй гэж уйлан үзэлцэв. Сэргэлэнгийн ухаан ахиад л самууран харин омог бяр нь ундарч байв. Амьдралд үзсэн бүхэн нь энэний дэргэд юу ч биш санагдав. Мөнөөх аймгийн сургуулийн тасгийн даргыг эс тооцвол хэн ингэж ширүүн дориун эсэргүүцэн тэмцсэн юм бэ? Гэтэл би энүүгээр л өлсөж цангаж явсан байна шүү. Үгүй чамайг би заавал дийлэх ёстой. Тэртээ тэргүй хэзээ нэгэн цагт чамайг би олж хараад л нуга дарах байсан. Оройтвол чи хэн ч биш болоод миний өмнүүр өөрөө гүйгээд ирнэ. Гэтэл би тийм юмаар яах юм бэ? Одоо л чи ариун үнэнээрээ байна. Тиймээ ариун үнэнээрээ байна. Оройтож болохгүй. Охиныг эсэргүүцэх тутам нуга дарахын омог шунал нь ийнхүү бадрав. Гарыг нь нарийхан шуугаар нь холбон бариад нуруун дор нь хийж авав. Охины хоёр шанхыг даган сувдан дусал нарийн зам татан тасралтгүй урслаа. Тэр дуугарахаа болиод чив чимээгүй л уйлан бөндөгнөтөл чичирч байлаа. Шуухирдан амьсгаадахаас өөр чимээ аниргүй хэдэн хурам өнгөртөл
-Ээж ээ гэж часхийн хашхираад охин чангаар эхэр татан уйлав. Тэр болтол Сэргэлэнгийн ухаан бодол талаар нэг тарсан хонин сүрэг шиг эмхлүүлэн авч болохгүй байснаа тэрхүү хиртхийсэн хашхиралтаар буцан ирэв. Гэвч одоо нэгэнт өнгөрсөн байна гэдгийг мэдмэгц улам л яарав.
... Чимгээ битгий уйл.. За битгий уйл. Би өнгөрчээ. Чи ахыгаа бодоорой за юу. Би чамайг насан туршид чинь харж хандаж явна. За алийв бос доо. Хүнд л битгий хэл миний дүү. Тэгвэл чи намайг аварна. Өөрийгөө ч аварна. Амьдрал тийм ч амар биш, чи аяндаа ойлгоно. Чамд мөнгө, сургууль хэрэгтэй болно. Тэр бүхнийг чинь би даая.Би яах гэж архи уув аа. Яах гэж уув аа гэж хэлээд толгойгоо шаан гасаллаа. Чимгээ юу ч хэлсэнгүй гарах гэв
-Байз. Чи ингэж явж болохгүй. Нулимсаа арччих. Чи надад амла л даа. Хүнд хэлэхгүй гэж амла л даа. Түүний үс нь сэгсийн нүд нь улаанаар эргэлдсэнийг үзээд айхын эрхэнд Чимгээ толгой дохичихлоо. Хоёул тун удаан суулаа.
-Ах нь сургуулиа ч төгсөөгүй залуу байна. Ёстой тэнэглэчихлээ. Гэхдээ чи л хүнд хэлэхгүй бол яах ч гүй. Миний амьдрал бүхлээрээ чиний мэдэлд орчихлоо. Энэ муу бузар хар архинаас л болчихлоо. Чи хүнд хэлэхгүй биз дээ. Амла л даа
-Хүнд хэлэхгүй
-За сайн байна. Ах нь чамайг бодно оо. Юм чинь их нарийн шүү. Чи яваандаа ойлгоно оо. Хоёрхон жилийн дараа л чи сайхан хүүхэн болно. Их сайхан хүүхэн болно. Хэрвээ чи энэнийг хүнд хэлчихвэл чиний нэр төр ч уначихна. Хүмүүс чамайг ч тоохоо болино. Ойлгов уу?
-Ойлголоо
-Юуг?
-Хүнд хэлж болохгүй гэж...
-Чи сайн охин.ах нь чамайг яасан ч мартахгүй. Чиний амьдралд заавал том тус хүргэнэ ээ. Би амласандаа хүрдэг хүн шүү. Чи харин надад амласан шүү. Хэлсэндээ хүрээрэй.
-За
Гэвч хэд хонож ер энэ хэрэг хэнд ч мэдэгдсэнгүй. Чимгээ охин аргагүй хэлсэндээ хүрлээ гэж тайвширч байтал нь аймгийн сэргийлэхийнхэн хүрээд ирлээ. Должид хүмүүсийн зорьж ирсний учрыг цухас дуулуут л муужирч унав. Ирсэн хүмүүс Должидыг эхэр татан сэргэтэл нь дэргэд нь сууж толгой дээр нь хүйтэн жин тавьж асарч билээ. Должид үүрээр сэргэв. Тийн сэргэсэндээ үг дуугарч чадсангүй. Энэ хэргийн үнэн болохыг мэдрэх тусам тэр чигээрээ үхчихгүй яавдаа гэхээс дотор нь харанхуйлан байлаа. Мөнөөх л Цэвэг минь чи яасан ч азтай хүн бэ? гэсэн гашуун хар тунирхал хуйлран байлаа.
-Должид гуай минь бид чинь тушаалтай улс. Одоо ингээд явъя даа гэж мөнөөх ирсэн улсын нэг нь хэлэв. Должидын ам нь л хөдөлжээ. Гэхдээ тэр сэтгэлдээ тодын тод чангын чангаар хашхирсан билээ. Тэр хүмүүс хэрвээ түүнийг олж сонссон сон бол
-Ээ Лха таван тэнгэр минь гэсэн үг дуулах байлаа. Должидод үхээд өгвөл амар байх байлаа. Пэлжидмаа, Ариунаа хоёр одоо түүнийг хүүтэй нь нулимж орхино гэдгийг тэр сайн мэдэж байлаа. Гэтэл ийм хорвоод чинь хүүгээ яаж ганцааранг нь орхиод үхэх юм бэ? Бусдын хувьд тэр араатан ч болсон Должидын хүү нь билээ. Тэр ял янхнаа эдэлчихээд л ирэг. Нэгэнтээ энэ хорвоод багтаж шингэх газаргүй болсон бол аваад явъя гэж шийдлээ. Мөнөөх талийгчийн нэр нүүр бас л хэрэг болсон хэрэг биз. Хүүд нь ганц жилийн хорих ял оногдуулжээ. Сургууль нь бүр өнгөрчээ. Хэдхэн сарын өмнө орчлон хорвоогийн өнгө төрхийг таньж ядан хиргүй сэтгэлээр дурандсан ямар сайхан хүүтэй байлаа. Гэтэл одоо тэр нь нийгмийн шаар шавхруу хүчирхийлэгч гэмт хэрэгтэн болж орхив.
Юм яахаараа ингэж эргэж хоцордог байна аа. Одоо үзвэл хүмүүс түүнээс дөлөн зугтаадаг болжээ. Должид л өөрөө тэр охиныг хүүтэйгээ хамжин хүчирхийлсэн мэт түүнийг үзэн яддаг болжээ. Энэ нэг жилийн дотор Цэвэл, Цэвэлмаа хоёр байгаагүй бол тэр хаачих байсан юм? Бүү мэд. Хүү нь ядахдаа амьд мэнд яваагаа ч дуулгасангүй таг чиг болж орхив. Харин Пэлжидмаагаас захиа ирсэн билээ. “Чиний тэр тэнэг мунаг залуугийн үрийг ач минь гэж тэнэглэх дөхсөндөө харамсаж байна. Охинд минь тэр чинь өдий болтол бий гэж итгэвзэй. Би учрыг нь олуулсан. Харин Должид оо, адилхан эх хүний хувьд би чамайг өрөвдөж байна. Чи хүүгээ хүмүүжүүлж ч чадсангүй. Мэдлэг боловсрол чинь дутаа бизээ. Одоо та нар бидэнд хамаатай ч бишдээ. Зүгээр л чамайг бодсондоо энэ бүхнийг бичлээ” гэсэн байв. Эдгээр увайгүй үгийг уншаад Должидын уур манасхийгээд ирэв. Яалаа гэнээ хичнээн сайхан хүүг минь ийм болгож хаячихаад яалаа гэнэ ээ гэж амандаа хилэгнэн шивгэнэхэд зүрх нь оволзон бухимдаж байлаа. Ер нь миний хүү чиний шуналын бузарт л хордсон. Намайг гичий чоно хүртэл өрөвдөж өөрийнхөө биеийн хэлтэрхий амь халуунтай соёогоо шидэж байсан юмдаа. Гэтэл чи сайхан үрийг минь шүүрч аваад танихгүй соёо болгож зүрх уруу минь шааж байх шив. Ийн хилэгнэхэд нь амьд явахын хүслэн бадарч ирэв. Чамайг би эхийн дүртэй чоно болж очоод сэглээд хаячихъя. Миний хүүд чамайг зажлалгүй залгичих ухаан чадал бий. Чи биднийг ингээд л хугараад нугараад өгөх юм гэж бодоо юу гэсэн хорсолдоо шатаж бослоо. “Хүүгийнхээ хувцас хунарыг нь сольж өгье”. Ингэж шийдээд хөх даалимбаар дээл шарваар хийж ажлын хар гутал авч тавив. Миний хүү шуналын бузраас л болсон. Хамгийн эгэл бүхэнд хүнийг гийгүүлэн ариутгах их гэрэл гэгээ нуугдаж буй гэж бас итгэж байлаа. Жил ч шувтарч хүү нь ирэв. Хатсан борц шиг горзойсон хар юм шөнө дөлөөр иржээ. Хаа нэгтээ дайгдаж явсан унаанаасаа бууж хоцроод зориуд шөнө дөлөөр ирж буй бололтой. Орж ирмэгцээ л сөхөрч суугаад ээж минь би одоо хаачих вэ гэж хэлээд ичиж нэрэлхэх юмгүй уйлав. Түүнийг хараад Должидын урам нэгмөсөн хугарч орхив.Хүүд нь Пэлжидмааг сэглээд хаячих түүнээс хариугаа авсан шиг авчих сэтгэлийн их хат тэнхээ байна гэж үү? Тэр чухам юунаас хэнээс болсноо ч мэдэхгүй яваа бололтой. Тийнхүү Должид хүүгээ харахаас ч дургүй хүрч талийгчийнхаа инээмсэглэсэн зураг руу очин өмнө нь сөхөрч суугаад “Нээрэн бид хоёр чинь хаачих вэ?” гэж харцаараа асуулаа. Нүдэнд нь нулимс ч байсангүй. Тэр нь ширгэж орхисон бололтой. Маргааш нь нөгөө охины ах хэдэн залуустай хамт ирээд хүүг нь балбаж орхив.
-Чи яасан их арын хаалгатай туучий вэ? Бүхэл бүтэн хүний амьдралыг нурсан балгас шиг болгочихоод үхсэн эцгийнхээ нэрээр хучиж өнгөрч болно гэж бодоо юу. Бүх юмыг дамлачихаж болдог юм гэж санаа юу. Муу дамчин гэж хашхичин ирж хүүг нь заамдан чирч гаргаад том төмрөөр май чи цохиж унагуут тойрч зогсчихоод өшиглөж гарлаа. Должид хүүгээ өмөөрье ч гэсэнгүй. Гэтэл бас алчих вий гэсэн нэгэн харуусал төрөөд гартал хүү нь толгойгоо тэврэн тэр хэдэн залуусын дунд бөмбөг шиг өнхчин өшигчих бүрд нь татвалзаж байлаа. Должид чаддагсан бол сумын бүх хүмүүсийг дуудан цуглуулаад
-Хүмүүс ээ та нар харцгаа. Та нарын үл хүрэх өндөрт миний хүү дүүлж явсан юм. Хүүг минь ганцхан юм гүйцэх байсан юм. Тэгээд гүйцжээ.Одоо та нарын хөл дор хэвтэж байна.Өшиглө, дахиад өшиглө. Бүүр их зод, дэвсэл, бахаа ханга гэж хашхирмаар байлаа. Даанч чадсангүй. Мөнөөх залуус ханатлаа өшиглөчихөөд яваад өгөхөд хүү нь хэд татвалзсанаа эхэр татаад өндийлөө. Түүний тийнхүү өндийхийг хараад “Ээ үйлийн үр минь чи яах гэж босож байгаа юм бэ? Тэр чигтээ үхээд өгөхгүй яав аа” гэж хашхираад гүйн очиж буруу зөвгүй алгадмаар санагдав. Гэвч Должид ганц ч үг хэлсэнгүй. Харин хүү уруугаа очиж толгойг нь элгэндээ наан тэврээд хөшөө шиг нам зогсов.Хүү нь ч дуугарсангүй. Маргааш нь бүрий болж байхад хүүгийнх нь дуу сумын төвөөр нэг цахиртан хадлаа.
-Муусайн малнуудаа, Та нар хүн юм уу мал юм уу? Тэгээд бүдүүн эр чоно улих мэт хэнгэнэтэл орлив. Энэ дуу бүрий болохыг хүлээж байсан мэт орой болтол давтагдах болов. Сумын төвийн авгайцуул хүртэл гадаа тоглож байсан хүүхдүүдээ дуудан “Одоо орцгоо. Должидын солиотын цаг боллоо” гэдэг болсон билээ. Мөнөөх Бадрах тэргүүтэй хэдэн залуус түүнийг чухам хувилгаан ирчихсэн аятай хэсэг дагалдаж давхиснаа сүүлдээ барааг нь хармагц үнэг харсан туулай шиг год харайн алга болдог болжээ. Тийнхүү хорих хүнгүй болж заримдаа том төмөр, заримдаа балиус бариад хэн нэгнийг элдэж явах болов. Хүмүүс манайд ороод ирчих вий гэж үнэн голоос эмээх учир ороод очмогц нь шалдаа буун дуртай хоолыг нь идүүлээд нэхсэн архийг нь өгөөд явуулдаг болов.
-Чамайг би хэн ч танихгүй хэдэн хэсэг мах болгоод өгье л дөө гэж араа шүдээ хавиран хэлээд түрийнээсээ төө илүү балиус сугалахыг нь харсан бурхан хүртэл дагжин чичирмээр байдаг авай. Гэвч түүнийг хорьж цагдаж чаддаг хүн энэ суманд бас байлаа. Сэргэлэн Цэвэл, Цэвэгмаа хоёрт юм хэлэхгүй. “Эгч минь намайг хэн ийм болгочиховдоо” гэж хэлээд том дуугаар уйлдаг билээ. Эгч нь тэрийг чинь мэдэхгүй ээ. Миний хүү харин цаад муу эхийгээ өрөвдөөч, бодооч. Битгий ингэж амьдаар нь тамлаач гэж цөхрөлтгүй шална, гуйна.Хүүгээ тийнхүү сум даяар хашхиран цамнаж байхад Должид Цэвэгийнхээ зургийг ширтээд өвдөг дээрээ сууж байдаг билээ. “Бид хоёр чинь одоо хаачих вэ? Цэвэг минь. Хүүгээ хөтлөөд чинийхээ араас очмоор. Гэтэл би тэгж чадахгүй нь... Энэ хоёр гар минь түүнийгээ өсгөхийн тулд л заяасан. Өөрийг хийж чадахгүй нь ээ. Тэгээд би чинь одоо яана даа. Энэ чигээр нь төөрүүлж орхиод чам дээрээ ямар нүүрээрээ очно доо, би чинь. Чи минь хариу хэлдэг ч болоосой. Гэтэл...” гэтэл Цэвэгийн ам хөдлөв.Осолдохгүй л хөдлөв. Аан... Аа.... Чи минь юу гээдхэв. Мулгуу чинь сонсож амжсангүй. Дахиад нэг хэлээч... Ганцхан удаа ч бол хэлээдхээч... Гэвч зураг инээмсэглэн жимийсэн хэвээр л.... Хүү нь сумын төвөөр л нэг орилсоор байх аж. Тэгснээ хүү нь чимээгүй болж орхив. Сэргэлэнг Баатар Бямбаа хоёр гэртээ чирч оруулсан юм байжээ. Хэн хэний нь сэтгэлд мөнөөх л ижил дасал болоогүй
-Даанч дээ ингэчих ч гэж дээ гэсэн гашуун бодол орж ирмэгц Бямбаа тэссэнгүй уйлав. Өглөө нь Бямбаа мөн л цангинуулан загналаа. Баатар хөдөө сууриудаар яваад өгчээ.
-Чи чинь хүн шүү дээ. Ээжийгээ бодооч. Одоо энд юундаа хоргодоод байгаа юм бэ? Чамд чадал бий. Хаа нэг газар очиж амьдраач. Чи ухаантай хүн. Надаар ийм юм хэлүүлж суух ч гэж дээ.
-Найздаа ганц шил юм өгөөч
-Үгүй өгөхөөрөө л боллоо.Чамайг бид ч баллаж байна.
-Чи харамнаж байх шивдээ.За яах вэ.Би гуйхгүйгээр өөрөө олоод уучихаж чадна зүгээр.
Бямбаа бушуухан шиг нэг юм гаргаж өгөөд
-Өнөөдөр гарахгүй шүү гэлээ
-За. Тэгэхдээ Бямбаа надад ярих юм байна. Ерөөсөө би явлаа. Би чамд бас Баатарт чинь, ээждээ хоргодоод байна. Гэхдээ би шийдлээ. Маргааш хот явлаа. Тэндээ ажил төрөл хийгээд ээжийгээ эргэж авна. Харин одоо гээд Бямбаа руу ухасхийн хүүе гэхийн завдалгүй орон дээр нь дараад авав .
-Чи яаж байнаа ? Арай ч дээ. Бүр иймдээ тулсан гэж үү?
-Бямбаа. Чи уучил намайг. Би бүүр голгүй хөлдөж орхижээ. Муусайн хүүхнүүд намайг сайн сайхан явахад өөрсдөө шарваганаад л ирдэг байлаа.Одоо бүгд дайжжээ. Би одоо айлгаж сүрдүүлж байж л зөвхөн хэрэгцээгээ хангаж байна шүү дээ. Би залхаж байна. Жинхэнэ дурлал, жинхэнэ хайр гэгчийг би амсаж эдэлж үзсэнгүй шүү дээ. Нэг хэсгийг нь нэр төрөөрөө, нэг хэсгийг нь араа шүд мэсээр л үзлээ шүү дээ. Чи намайг тэвэр л дээ. Янагла, үнс, тэгэхдээ чин сэтгэлээсээ шүү. Би чамайг яахчгүй. Гагцхүү чи л намайг... За тэг. Бямбаа би гуйж байна. Чи надад сайн... Би тэрийг чинь олон жил харцнаас чинь уншсан шүү, Бямбаа...
Тэгээд Бямбаагийн гар өөрийн эрхгүй хөдлөн цамцных нь товчийг тайлав. Өөрөө ч хувцасаа тайлав. Тэгээд Сэргэлэнг тас тэврэн халуун дотноор үнсэн энхрийллээ. Бямбаагийн хүсэл сэтгэл ундран гарав. Сэргэлэн ч бадран шатаж юу юугүй дээр нь гартал Бямбаа огцом зайлан түүнийг орон дээр хий хэвтүүлчихэв.
-Үгүй, Сэргэлэн ингэж болохгүй.Би чамайг гэсгээгээд ханиа хөлдөж орхивол яах юм бэ? Тийм биздээ. Тэр бол намайг тэмцэж явж олж авсан юм. Чи бол харин булаан дээрэмдэх гэж байна. Чи чухам ингэж алдаж яваа шүү. Чи хэзээ ч юуг ч тэмцэж олж авч байгаагүй. Найз минь тэгэхдээ чиний зам битүүрээгүй. Чи одоо тэмц. За юу...
Сэргэлэнгийн урам хугарав. Гэвч Бямбаа түүнд ихийг ойлгуулав. Босож хувцаслаад Бямбаад цамцыг нь нөмрүүлэв. Тэгээд хөхийг нь алгаараа шахаж өөд нь болгоод
-Найзыгаа чи уучлаарай. Чи эх хүн болжээ. Би чамайг гурван хүүхэдтэй болохоор чинь ингэж хэлж байгаа юм биш шүү. Чамд эхийн сэтгэл, эхийн хайр бий болжээ. Жаахан Бямбаа минь чи том хүн болжээ. Тэгэхэд би гэж хэлээд доошоо харав. За найз минь хувцасаа өмс дөө. Аль эсвэл би амьдралдаа ганц удаа чамайг хувцаслаж өгөх үү?
-Юүхэв дээ
Сэргэлэн Бямбаагаас дахин нэг шил архи шалж байж авч уугаад зэгсэн согтож гэр уруугаа зүглэв. Бямбаа замдаа уначих вий гэж араас нь харж зогсохдоо “энэ хүн чинь одоо ч ийм хүн биш шүү дээ. Урьд ч ийм хүн байгаагүй. Хүн гэгч чухам юунаас болоод ингэж хоёр нарны дор хоёр хувь тавилангийн дунд орчихдог байнаа. Чаддагсан бол хүссэн бүгдийг нь биелүүлж аргадмаар... Даанч Баатар минь бий шүү дээ. Ер нь хүн хэн ч гэсэн мөн богинохон зайд эргэлдэх юм даа” гэж бодоод урсан ирсэн нулимсаа гарын араар шудран арчлаа. Сэргэлэн салганан гэлдэрсээр гэртээ орвол ижий нь хоймроо цаашаа хараад сөхрөн суужээ. Тийн суугааг нь харахад хоёр дал нь дээлийнхээ цаанаас шөнтийн байх нь майхны багана ёрдойгоод майхнаа уран алдсан байдаг шиг санагджээ. Эргэж харахад нь цогтойёо гялалзан байдаг нүдний нь гал хаа нэгтээ дайжин одоод унтарч буй хоёр цог шиг юм санагдав. Тийн суухыг нь хармагцаа л Бямбаагийнхаас тээж гарсан амьдралын тухай хаа нэгтээ нүүн очиж ээжийгээ өргөе гэсэн бодол нь хийсэн одов. Одоо өнгөрч оройтсон байна гэсэн харуусал болов. “Би ээжийгээ дуусгажээ” гэсэн аадрын цахилгаан шиг бодол сэтгэлд нь харваж. Тэгжээ би л дуусгаж гэж үргэлжлүүлэн бодов. Тэр одоо бүрэн дуусгахыг нь хүлээгээд сууж байна. Ээж нь үхлийг л хүлээгээд сууж банйа. Тэгээд түүнийг орхиж чадахгүй байгаа юм байна гэдгийг ч ойлгов. Сэргэлэн араагаа шажигнатал зуугаад гэрийнхээ зүүн талаар тойрон гарахдаа эрэгнэг дээрээс аавынхаа ангийн чинжаал хутгыг шүүрэн ханцуйлжээ. Хаана очъё доо гэж бодож явав. Ийш тийшээ сумаас гараад явахаар хүн харж сэжиг авчих юм шиг санагдана. Цагаа тулахаар үхэх ч газар олдохгүй энэ хорвоод амьд явмаар санагдана. Амьдралд хэрэгтэй юм юу ч байхгүй юм шиг атлаа юунд ч юм татагдаад байлаа. Тэгээд бүрэнхийгээр явъя гэж шийдээд юу ч бодсон юмгүй дэлгүүрээр оров. Тэндээс гарч худалдаа бэлтгэлийн ангиар оров.Ангийн том хашаанд хоёр гүрүүшиг залуу юу ч юм зөөн хурааж байлаа. Сэргэлэн тийш очив
-За Цог оо, ахдаа нэг шил юм олоод ир. Мөнгийг нь дараа л өгье
-За одоо болъё. Би танд олон л удаа олж өгсөн. Одоо чадахгүй нь. Надад өөрт мөнгө байхгүй. Тэгээд ч нярав надад итгэхээ больсон
-За яах вэ. Би чамайг хэн ч танихгүй хэсэг мах болгоод өгье өө
-Битгий сүрдүүл. Хэлсний чинь тоогоор бол би өчнөөн удаа олон бөөрөнхий мах болсон байлгүй. Харин Сэргэлэн ах та ингэж явахаа болиод ажил хийгээч. Сумын даргатай уулзвал ч таныг эвлэлийн ч юм уу аль нэг бригадын даргаар тавина даа
-Май чи
Тэр хоёрын өөг төөг гэхийг сонсон доошоо харан шороо самардан суусан нөгөөх нь энэ чимээнээр өлийн харвал Сэргэлэн Цогоогийн цээжнээс ч юм уу, гэдэснээс нь ч юм уу дүрсэн хутгаа сугалж байгаа харагдав.Өнөө залуу үг хэлж чадахгүй ангалзах зуур дахиад л май чи май чи гэх бүрий ямар нэг юм лүгхийж байжээ. Залуу ч гэнэт ухаан орон хашаанаас гарч гүйлээ.
-Хөөе та минь ээ цаана чинь алж байна. Бушуулаарай...
-Яав юу болов
-Должидын солиот Цогоог төхөөрчихлөө
Тийнхүү хэд хэд хутгалчихаад хашааны үүдэн дээр гараад ирэхэд гадна нь цугласан улс хуйлран дутаав. Сэргэлэн тэдний зүг харснаа “Ёоох” гэж хэлээд гараа савж орхиут ер юу ч болоогүй юм шиг гэр уруугаа алхаад явчихав. Гэртээ орж ирүүт дээлээ толгой дээрээ нөмрөн хэвтээд унтаад өгчээ. Харин азаар мөнөөх Цогоо амьд үлдсэнээр барахгүй надад өчүүхэн ч гомдол байхгүй гэж шүүхэд мэдүүлэхэд нь Сэргэлэн дотроо “Ямар тэнэг банди вэ” гэж бодож байсан билээ. Энэ хэргийн учир Сэргэлэнг чанга дэглэмтэй шоронд найман жилээр тасалж орхив. Сэргэлэн хоёр жил таг чиг болж чимээ алдарлаа. Ер нь энэ хорвоод тийм хүн байгаагүй мэт алга болж орхив. Хэн ч түүнийг үгүйлсэнгүй. Должид л дотор сэтгэлдээ Муунохой нэрт хүүгийнхээ сэвлэгний үнэрийг дахин дахин үнэрлэж явдаг билээ. Тэгтэл нэг өдөр ер яав гэлтэй захиа хүрээд иржээ. Должид итгэсэнгүй. Надад захиа ирж гэнэ үү гэж дахин дахин лавласан билээ. Хүүгийнхээ захиаг уншаад анх удаа гингэнэн уйлав. Миний хүү мөн байна. Би ийм л хүүтэй байсан даа. Даанч яавдаа, миний хүү. Энэ бүхнийг туулахгүйгээр заавал тэнд очиж байж ухаарахгүйгээр амьдарч болох байсан шүү дээ, миний хүү. “Ижий минь, амьдрал бол эдэлж хэрэглэдэг эд биш юм байна. Харин сэрж мэдэрч байдаг эд юм байна. Би энд ирээд олныг эргэцүүлж бодлоо. Ээж минь би таны ариун хэвлийгээс тасраад амьдрал гэдэг юмны хэвлийд орсноо даанч оройтож мэдлээ. Хүн гэдэг чинь хорвоогийн хэвлийд бүрэлдэн бий болж тэндээс жинхэнэ хүн болж төрдөг юм байна. Би тэгж төрөх цагтаа төрж чадсангүй. Гэвч таныхаа төлөө, аавынхаа төлөө, өөрийнхөө төлөө амьдрахад цаг бас ч болоогүй байна. Ижий минь та л тэсээрэй. Цэвэл эгчид, Цэвэлмаа эгчид бас Баатар Бямбаа хоёрт намайг энэ бүхнийг ухаарчээ гэж хэлээрэй. Цогоо ч ухаантай залуу юм ” гэж бичсэн байлаа. Должид хүүгийнхээ захиаг элгэндээ наан уйлав. Миний хүү мөн байна гэж дахин дахин үглэн уйлав. Цэвэлмаагийн том хүү хилийн цэргийн дарга болон гялалзаж ирээд аав ээж хоёрыгоо аваад явчихав.Цэвэл Мөнх нарын хүүхдүүд ч энд тэнд тарж одоод тэр хоёр Эрдэнэтэд суудаг бага охиноо түшив.
-Должид минь чи бидэнтэйгээ л яв. Хүүг чинь иртэл цугтаа байя гэсэн атал Должид явсангүй. Эндээ л хүлээхээр бат нот шийджээ. Сум орны хүмүүс танигдахгүй болж өөрчлөгдөв. Гагцхүү Баатар Бямбаа хоёр л энэ олон жил түүнд хань боллоо. Хүүгээ явчихсанаас хойш таван жил болоод Должид тэтгэвэртээ суулаа. Хүмүүс түүнийг тоохоо больсон ч Должид түүнийг нэг их юманд бодсонгүй. Хүү минь бий. Би хүүтэй хүн гэж итгэн итгэн хүлээлээ. Тэтгэвэрийнхээ хэдэн төгрөгнөөс чадлаараа илүүчлэн хүүдээ хадгалав. Хүү нь тасралтгүй захиа ирүүлнэ. Тэр нь Должидын амьдралын итгэл найдварын хамгийн их гэрэл гэгээ нь болж байв. Тийн суутал хүүгээс нь сүүлчийн захидал ирэв.”Ижий минь би тандаа дахиад захиа бичихгүй. Яг сарын дараа суллагдлаа. Одоо хоног өдрүүд өнгөрөхөө болилоо. Гэвч бид удахгүй уулзана. Таныгаа аваад л би хотод сууна даа. Манай энэ газрын дарга аав шиг минь дэд хурандаа надад ажил төрөл олоход тусална гэсэн. Ижий минь ямар ч хувийн тэрэггүй, ямар ч тохилог сууц худалдан авалгүйгээр бид нар сайхан амьдранаа. Одоо та хүүдээ бүрэн итгэж болно шүү” гэж бичсэн байжээ.
Сэргэлэн хорихынхоо даргатай танилцах гэж их л ядарсан билээ. Яасан даварсан хулгайч вэ? Нэртэйгээр нь чи сайдтай уулзъя гэхгүй яагаа вэ гэж хуягууд хүсэлтийг нь олон удаа няцаасан билээ. Эцэст нь бас өрөвч нэг хүн таарч түүнийг уулзуулж өгөв. Сэргэлэн хорихынхоо даргыг хармагц өөрийн эрхгүй өмөлзөн уйлчихжээ.
-Чи чинь яасан нялуун эр вэ? Яав юу болов? Зодуулаад байна уу?
-Үгүй ээ, дэд хурандаа. Миний аав яг л таны үеийн бас тан шиг дэд хурандаа цолтой хүн байсан юм даа. Би танаас нэг зүйл аминчлан гуйх гэсэн юм. Та л надад тус болж чадна. Намайг Сэргэлэн гэдэггүй юм. Миний нэрийг Муунохой гэдэг юм. Аав ээж минь ийм нэр надад өгснийг би тэнэгтээд сольчихсон юм. Одоо удахгүй суллагдах боллоо. Би Муунохой гэдэг тэр л нэрээрээ суллагдаж паспортаа авмаар байна. Та намайг бодож энэ дээр л тусалж өгөөч.
-Хэцүү шүү дээ, хүү минь. Гэвч би хөөцөлдөөд үзье. Чамайг би ойлгож байна аа хүү минь. Сэргэлэн гэдэг энэ хүний хавтаст хэргийг үүрд хаая гэж бодсон юм биз дээ
-Яг тийм. Дэд хурандаа.
Хаврын дэлгэр сайхан өдрүүд ирж байлаа. Үе үе шувууд зэллэн эх хүү хоёрыг өндөлзүүлнэ. Сүүлдээ Должид тэсэхээ болив. Тэгж тэгж нэг өдөр хүүдээ очъё гэж шийдэв.хүүгээ очиж авдаг хэрэг гэж шийдээд өдөржин сумаар унаа хайв. Гэвч олдсонгүй. Унаа эрсэндээ хөөрөөд гэртээ олж болсонгүй. Сайхан аагтай цай чаначихаад түүнийгээ ууж ч чадсангүй.Сэтгэл нь тэсэхийн эрхгүй яаран дэгэлзлээ. Хүүдээ хадгалсан мөнгөө гаргаж үзэв. Тэр мөнгийг боосон хүүгийнхээ баривчийг үнэрлэтэл сэтгэл нь бүр дэврээд “Төв замруу алхаад очвол унаа олдож л таараа” гэж бодогдоод явчихлаа. Тооноор бүрий татаж анхны од түгжээ. Должид гэрээсээ гэтэн гарч ирээд хаалгаа түгжихдээ ийш тийш хулгай нүдээр хялалзаж байлаа. Сумын төвөөс зурайн гарсан зам дагахдаа өврөө дарж үзэв. Хүүгийнхээ баривчтай мөнгийг самбайгаар зангидан элгэндээ бэхэлсэн дарайж байна. Тийнхүү алхсаар сумын хойд толгойг давлаа. Тэртээд их талын хээлэнд машины гэрэл гялалзаж харагдав. Ай тэнд л хүрээд авбал маргааш онгоцонд суучихна. Мөнөөх Ариунаагийн ирж очиж байсан хотын цагаан онгоцонд суучихна даа. Ингэж бодоод яаран яаран алхах зуур үе үе амьсгаа дарах гэж жаахан зогсосхийж байлаа. Нэг тэгээд зогсосхийтэл замын хажууд нэг машин цаашаа харан зогсож байх нь тэр... Арынхаа хоёр улаан гэрлийг асаачихжээ. .. Мөн байна... Хүүг нь аваад явсан тэр машинтай улс мөн байна.
-Хүүе миний хүү.. Муунохой... Мөнөөх хоёр улаан гэрэл үзэгдэхээ болив. Мөн дөө, яг мөн байсан. Тэгтэл замаас нэлээн зайдуу мөнөөх хоёр улаан гэрэл дахин үзэгдэв.
-Миний хүү... Муунохой...
Улаан гэрэл тэндээ цогнолзсоор... Должид дөхөөд очив. Ойртоод очихоор л хоёр улаан гал цаашаа холдоод байлаа.
-Муунохой миний хүү...Тийн дуудахад нь хоёр цог арваад алхамын цаана улсхийв. Миний хүү нааш ир... Ээжээсээ битгий зугт. Миний хүү ижийгээсээ бишгүй л зугтлаа. Одоо ир... Ижийдээ ир... Ижийгээ бүү зовоо. Энэнийг хараач миний хүү. Чиний хөх шүү дээ. Чи хөхөж өссөн юм. Энэнийг хараач миний хүү. Ээж нь энэ гараараа ганцхан чамайг л бүүвэйлж хүн болгосон. Миний хүү Муунохой, ээж нь ядраад байна. Битгий цаашаа яв.
Зам алга болжээ. Мөнөөх гялалзсан машины гарлүүд ч алга болж одоо өмнө таавар мэт их тал цэлийнэ. Тэр талын цаад үзүүрт Хайрхан хэмээх нэгэн их уул анир чимээгүй дүнсийн авай.

1989-10 сараас 1990-05-20

Төгсөв.

special thanks to ORNY