Биологи- асуулт 5-6

5. Амьд биеийн хооллох аргууд

Амьд бие бүхэн хооллодог. Хооллох гэдэг нь амьд бие өөртөө шаардлагатайгаар тэжээлийн бодис, эрчим хүчийг хүлээн авах үзэгдэл юм.
- Автотроф
Энэ үг /аутос-өөрөө, трофо- хоолллох/ өөрөө хооллох гэсэн утгатай. Өөрийн хэрэгцээи шим нэгдлийг шим бус бодисоос нийлэгжүүлдэг амьд биеийг автотроф гэнэ
Автотроф биесүүд хоолло явцдаа ямар эрчим хүч ашиглаж байгаагаараа 2 хуваагдана.
1. Фототроф- Нарны гэрлийн эрчим хүч ашиглаж шим бодисыг бүрэлдүүлэх үзэгдлийг фотосинтез гэнэ.
6СО2+6H2O= C6H12O6+6O2
2. Хемотроф- Химийн энерги, урвалыг ашиглан шим бодисыг нийлэгжүүлэх үзэгдлийг хемотроф гэнэ.
- Гетеротроф
Грекийн “гетерозис”-өөр бусад “трофе”- хоол, хооллох гэсэн утгатай. Шим бус бодисоос шим нэгдэл нийлэгжүүлэх чадваргүй, өөрийн хоол тэжээлд бэлэн шим нэгдэл хэрэглэж амьдрах биесийг гетеротроф гэнэ.
Ийм биесийн эрчим хүч солилцооны гол урвал: шим хүчлийг хувиргах мөчлөг эргэлт, исэлдүүлж фосфоржуулах үзэгдэл. Зарим ногоон ургамал шавжаар хооллож, түүний шим нэгдлийн азотыг ашиглана. Зарим нь нян, мөөг бас нүүрсхүчлийн хий хүлээн авч шим нэгдэл нийлэгжүүлнэ.
Хүн болон амьтад бол шим нэгдлийн эрчим хүчийг амьдралын үйл ажиллагаанд ашигладаг жинхэнэ гетеротрофууд мөн. Эдгээр амьд биесийн нийлэгжүүлж чаддаггүй, тэгээд заавал хэрэгцээтэй бодист аминхүчил, аминдэмүүд орно.
- Миксотроф
Мөн автотроф, гетеротрофоос гадна энэ хоёр аргыг нэг зэрэг хооллох чадвартай биесийг хэлнэ. Холимог тэжээлтэн. Жишээ нь: ногоон эвглен...
6. Уургийн бионийлэгжил

М-РНХ-ийн ирсэн рибосом дээр нуклеотидын хэлээр бичигдсэн генетикийн мэдээлэл, аминхүчлийн хэлд хөрвүүлэгдэнэ. З-РНХ-ийн молекул жижигхэн 70-90 нуклеотидоос бүрддэг, гурвалсан навч хэлбэртэй нугачаа үүсгэнэ. Аминхүчлийг төлөөлөх хэдэн кодон байна төдий хэмжээний З-РНХ байна. З-РНХ-ийн энэхүү дарааллыг антикодон гэнэ. Үүнийг таньсан тусгай фермент З-РНХ-ын код тохирох аминхүчлийг холбоно. Энэ нь уургийн нийлэгжилтын 1-р үе.
2-р үе нь З-РНХ мэдээллийг танин, энэ нь рибосомыг 2 хэсэгт явагдан, нэгд нь З-РНХ мэдээллийг М-РНХ-ээс аван, нөгөөд нь З-РНХ-ээс салж байдаг.
3-р үед З-РНХ-ээс тасарсан аминхүчлийг тусгай полиптет гинжин хэлхээнд холбож өгнө. Уураг нийлэгжил болоход их хэмжээний эрчим хүч хэрэгтэй. Нэг аминхүчил З-РНХ –тэй холбогдоход АТФ-ийн 1 молекулд байгаа эрчим хүч зарцуулагдана. М-РНХ рибосом дээр гулсан хөдлөхөд ч хэд хэдэн АТФ-ийн эрчим хүч хэрэгтэй.
Рибосом дээр уураг нийлэгжих үйл ажиллагааг трансляци гэнэ.